Jak kochać samego siebie?

                                                             Nezumi13 (ten w czapce), ze

                                                                           starszym bratem...
           
   

    Nie potrafiłbym odpowiedzieć na to pytanie. Uważa się, że trzeba dbać o własne szczęście, o sukces i życiową karierę, i eliminować wszystkie przeszkody na tej drodze, gromadząc potrzebne do życia zasoby. Kłopotliwe wydaje się pytanie, czy można kochać samego siebie nie kochając innych i większość ludzie przed nim ucieka. Ludzie bardziej świadomi rzeczywistej wartości życia mówią o potrzebie samotności, kontemplacji i wolności, o umiejętności opiekowania się sobą i bycia dla siebie przyjacielem, o życzliwości wobec innych i o miłości do najbliższych, o potrzebie regeneracji własnej wrażliwości, i przezwyciężania rutyny, o dążeniu do psychicznego wzrastania. Ktoś taki nie jest zapobiegliwy i nie troszczy się o jutro, jak ptaki, które "nie sieją i nie orzą." Istnieje też jednak motywacja altruistyczna, wyrażająca się we współczuciu dla sytuacji życiowej i cierpienia innych oraz chęci niesienia im pomocy.  Wobec ogromu cierpienia wiąże się z nią pewne ryzyko, bowiem kiedy bodhisattwa współczucia Awalokiteśwara "spojrzał na cierpienie świata, w sensie dosłownym pękła mu głowa z bólu." (Budda Amithaba ją według legendy poskładał). A nie każdy posiada tak cudowną moc niesienia innym pomocy.  "Pragnienie przyjścia z pomocą wszystkim istotom sprawiło, że Awalokiteśwarze wzrosło tysiąc rąk..."

    Podczas mych uniwersyteckich studiów czytałem "Jak kochać dziecko" Janusza Korczaka. Napisał tam "Medycyna pokazała mi cuda terapii i cuda wysiłków podpatrywania natury. Dzięki niej widziałem powielekroć jak człowiek umiera i z jaką bezlitosną siłą, rwąc łono matki, przedziera się do życia na świat płód, dojrzały owoc, by stać się człowiekiem." Pochłanialiśmy wtedy w ciągu tygodnia zbyt wiele tekstów, ale były i takie, które pozostawały w pamięci.  Niektóre z jego przemyśleń, czego na ogół się nie zauważa, mogą też być odpowiedzią na pytanie, jak kochać dorosłego człowieka, który czasem przypomina dziecko. Ale nie o tym chciałbym tutaj wspomnieć. Autorka cennej biografii Korczaka - Hanna Mortkowicz-Olczakowa przywołuje też jego pesymizm i skłonność do pewnej przekory, przytaczając myśli "wyraźnie kolidujące z jego działalnością."  

     

     "Nie ma większego nieszczęścia niż urodzić się człowiekiem."

     "Przewrotem, tragedią, jest nie śmierć, lecz narodzenie."

     "Wesz nie człowiek, całej krwi nie wypije."

     

     Podobno chciał też napisać apologię pluskwy. Mnie w pamięci pozostało zdanie z o wiele późniejszego okresu jego życia, napisane na krótko przed śmiercią: 

    "Rozdałem wszystko innym i nie mam już nic." 

    Stary Doktor był już wtedy poważnie chory i z trudem wystukiwał na maszynie swój dziennik.  Miał też świadomość, co stanie się z nim samym i z dziećmi, którymi się opiekował. Mówi się czasem, co trochę mnie irytuje, że nagrodą za poświęcenie był dla niego "uśmiech dziecka." Nie często go zapewne widział. Opiekował się w sierocińcu dziećmi "trudnymi", które niekoniecznie poczuwały się do wdzięczności, w przerażających czasach, kiedy nie były często uważane za ludzi. Udzielało im się apatyczne zobojętnienie, które wywoływać może uczucie grozy i bezgranicznego współczucia. Kiedy chłopcy grali w piłkę, a jeden z nich umarł, inni nie przestawali grać dalej.  Oddał życie prowadząc dzieci na śmierć, chociaż w chwilach zwątpienia myślał, że może oprawcy będą działać w sposób racjonalny i wystarczy tylko nie okazywać buntu. Byli racjonalni, ale w zupełnie inny sposób, dokonując zaplanowanej eksterminacji.     

      Korczak, podobnie jak Czechow, był lekarzem i pisarzem - obaj sprawiają wrażenie melancholików o wyostrzonym, niezwykle żywym poczuciu humoru i tragizmu życia. Jego postacie literackie - Król Maciuś Pierwszy i Kajtuś Czarodziej były mi w dzieciństwie bardzo bliskie. Maciuś był delikatny i subtelny, a Kajtuś taki nie był.  Lubił też żartować, jak kiedy spytał panią w pralni "Czy można uprasować kota?", czy też (nie pamiętam już dokładnie) wyraził takie życzenie. W "Sam na sam z Bogiem" pisarz parodiuje styl Księgi Hioba pisząc poniższe słowa modlitwy: 

     "Dzięki Ci, Stwórco, że stworzyłeś świnię i słonia z długim nosem, żeś postrzępił liście i serca. Żeś dał czarne mordy murzynom a burakom słodycz. Dzięki ci za słowika i pluskwę. Za to, że dziewczyna ma piersi, że rybę dusi powietrze, że są błyskawice i wiśnie. Żeś arcyudacko kazał się nam rodzić, że dałeś myśl kamieniom, morzu i ludziom..."  

     Ale i to pięknie Autorka przytacza:

     "Smaruję maścią wszystkie psy parszywe." 

     Ktoś może zapyta, po co o tym piszę. Wydaje mi się to warte przypomnienia niejako samo w sobie ze względu na Osobę tego tak ludzkiego Człowieka, wobec którego i ja mam dług wdzięczności...Ale jest też inny powód. Są nim niezmienne oskarżenia wobec piszących o pesymizm, wypowiadane w sposób butny i arogancki, z poczuciem wyższości przez ludzi, którzy nie robią nic dla innych, poza prezentowaniem sztucznego uśmiechu przylepionego do twarzy i wyrażaniem oburzenia...Nie piszę tego z intencją zaczepną, a jedynie po to, aby przypomnieć, że  pesymizm nie musi być nihilizmem, a pisarz, który go wyraża, malkontentem.  Nie wspominam tu geniuszy takich jak Dostojewski, czy Heine, ani wybitnych japońskich pisarzy-samobójców, choć, jak wiadomo, nie byli to ludzie słabego ducha.  Myślę raczej o ludziach gotowych do poniesienia ofiary z własnego życia nie poprzez oddanie go, czy nawet wydanie na pastwę twórczości, ale o tych, którzy oddali je w akcie samopoświęcenia, jak japońscy studenci-kamikadze, przepełnieni pięknymi, idealistycznymi myślami, które ich zwiodły. Korczak nie dał się zwieść i jego ofiara nie była niepotrzebnym poświęceniem.  Przedtem, jak pisze Autorka biografii "Psuł sam sobie świetnie zapowiadającą się praktykę, omijał bogatych pacjentów, uciekał między biedaków."