Wyznanie szaleńca

      "Nic nie jest bardziej widoczne od tego, co pozostaje w ukryciu; 

nic nie jest bardziej oczywiste niż to, co ulotne."

     (Zhong Yong) 

     

     

   

    Ten, kto nie był nigdy samotny, być może nie zrozumie 

 

o czym jest ta opowieść.  Ale i tak zacząć muszę od początku,

 

jeśli ma ona w ogóle jakiś początek.  

     Od dawna już studiuję chińską filozofię, chociaż znam ją jedynie 

 

w przekładach, jednak wiedza ta nie przeszkadza mi w naturalnym

przeżywaniu życia, ponieważ nigdy nie uważam tego, co czytam za

 

bezdyskusyjną mądrość.  Być może, gdybym poznał chińskie znaki, 

 

stałbym się zarozumiały, a ta odrobina niewiedzy, choć czasem 

 

przypomina ocean, albo kosmos, skłania mnie do niejakiej pokory

 

i nikt nie może powiedzieć, że jestem jak żaba w studni.  A podobnie

jest z chińską i japońską poezją, które nawet w przekładach

 

wzruszają mnie. 

 

     W przeciwieństwie do starożytnego tekstu  "Zhong Yong",

 

jednego z najważniejszych w tak zwanym kanonie konfucjańskim, 

 

nie jestem przekonany, że należy zawsze iść  z góry wytyczoną 

 

drogą.  Natura to ogrom, a życie i los ludzki są 

zbyt nieprzewidywalne, abyśmy mogli być przygotowani na

 

wszystko, co nas spotyka.  Godzenie się z nieuniknionym nie

 

jest rzeczą łatwą, a  to, co uważa się za obowiązujące w świecie 

 

ludzi, nie zawsze jest tym,  co naturalne. Najczęściej jest

 

ukrytym zniewoleniem.  Jesteśmy zmuszeni do odgrywania 

 

jakichś ról, których sensu nie znamy i nikt nie pyta nas, czy 

 

nie moglibyśmy o wiele lepiej wypełniać innych ról, a

 

wszystkim rządzą wszechwładna ekonomia i ideologia.  

 

Dlatego sztuka życia polega czasem na kroczeniu po bezdrożach,  

 

jeśli w takim miejscu i okolicznościach  znaleźliśmy się, 

 

najczęściej nie z własnej woli.  Nieprzypadkowo najbardziej 

 

stałą rzeczą pod słońcem jest wiatr. Jest nawet bardziej stały niż góra.  

 

Nie znaczy to jednak, że musimy błądzić, kiedy istnieje prosta droga.  

 

Nikt przecież, jak powiada Seneka, nie błądzi na własny rachunek. 

      Nie jestem też przekonany, że ludzie, jak myślał Konfucjusz, 

 

dzielą się na szlachetnych, którzy zawsze stosownie postępują 

 

i prostaków, choć istnieją ludzie, którzy myślą tylko o własnej 

 

korzyści, są uparci, lecz pozbawieni godności i kierują swe 

 

pragnienia ku temu, co niskie.  Kiedy taki człowiek ma jakąś

władzę, jest to prawdziwe nieszczęście. Podobno prostak nie 

 

zna umiaru ani lęku.  Z pewnością istnieją tacy ludzie, ale 

 

większość zapewne nie mieści się w tych dwóch kategoriach. 

 

Według Konfucjusza nie ma innej różnicy między  ludźmi  niż

ta, która wynika z wiedzy i niewiedzy.  Jest to oczywiście 

zachęta do tego, aby wiedzę zdobywać, nawet jeśli inni się

na nas nie poznają. 

  

      Historia, którą chcę opowiedzieć wydarzyła się dawno 

 

i pewnie utonęłaby w mroku zapomnienia, gdybym nie 

 

starał się sobie jej przypomnieć.  Opowiedział mi ją pewien 

 

wariat, który leżał obok mnie na szpitalnym łóżku, kiedy 

 

cierpiałem na zbyt daleko posuniętą melancholię po 

 

odejściu najbliższej mi wtedy osoby.  Ponieważ 

 

mówił w środku nocy szeptem, nie zawsze dobrze go 

 

słyszałem, a z biegiem lat pewne  szczegóły zatarły się w 

 

mej pamięci.  Szaleniec ów w chwilach obłędu tracił kontakt 

 

z rzeczywistością, ale mimo to jego opowieść wydawała mi 

 

się całkiem uporządkowana, nawet wtedy, kiedy leżał 

 

obezwładniony w kaftanie bezpieczeństwa, jak czasem 

 

nazywa się to nieludzkie narzędzie tortur.   Bardzo chciał mi 

 

ją opowiedzieć do samego końca...Nie udało mu się jednak.  

 

Po kilku dniach przeniesiono go z oddziału diagnostycznego 

 

w inny rejon szpitala i więcej go już nie spotkałem.   

      Czy wie pan - zaczął - że trzeba umieć przewidywać

pewne zdarzenia zanim one nastąpią?  Na tym polega

 

przezorność. Nigdy nie wiemy, kogo spotkamy, a trudno

tak po prostu wystrzegać się ludzi. Kiedy poprzednim 

 

razem byłem tutaj, obok mnie na pańskim łóżku leżał morderca.  

 

Mówię to panu w absolutnej tajemnicy. Nikt nie może się o tym 

 

dowiedzieć. To sprawa życia i śmierci...Odwiedzała go córka.  

 

Przynosiła mu jedzenie i pocieszała, a on martwił się, że będzie 

 

wracać do domu po nocy.  Kiedyś nie wytrzymała i spytała go: 

 

"Dlaczego to zrobiłeś?"  Przez cały dzień czekał na nią, ale 

 

nie zawsze przychodziła.  Kiedy nie było jej przez kilka dni nie 

 

golił się i pogrążał w apatii.  

 

     Obserwowałem go trochę, ale nie zawsze mogłem to

 

robić równie uważnie.  Nikt nie trafia tutaj bez wyraźnego 

 

powodu.  Chciałem popełnić samobójstwo.   W końcu korytarza

 

było okno.  Myślałem, że wyskoczę, ale było zakratowane.  

 

Zresztą jak można się zabić skacząc przez okno, które jest 

 

na parterze.   

 

     Sam byłem w opresji.  Kiedy zadzwonił do mnie ojciec, 

 

wyrwałem ze ściany w korytarzu telefon  i powalili mnie 

 

pielęgniarze. Czterech na jednego!  Podobno wpadłem kiedyś 

 

w furię i wyrzuciłem rodzicom telewizor przez okno.  Od tej 

 

chwili znienawidzili mnie i przychodzili tylko po to, żeby mi 

 

dokuczyć. Nie mogłem znieść ich obłudy.  Ojca jeszcze rozumiem,

 

w końcu to sztywniak, przez całe życie zarabiał tylko 

 

pieniądze, ale matka?  Zachowywała się tak, jakby nie była

 

moją matką.  Mizdrzyła się do niego i plugawiła w jego 

 

kłamstwach.  Tak mogłaby się zachowywać jego kochanka, dla

 

której byłbym kimś zupełnie obcym.    

       Mimo takiego stanu ducha zapytałem jednak tego 

 

mordercę, dlaczego tak boi się o córkę.  Początkowo 

 

powiedział tylko, że musi od pociągu wracać przez las.  

 

Wyobrażałem to sobie leżąc na łóżku lub chodząc po

 

zatłoczonym korytarzu.  Stacyjka, na której prawie nikt

 

nie wysiada, a większość idzie przejściem w 

 

przeciwną stronę.  Droga skręca w las a potem nagle 

 

urywa się i przechodzi w piaszczystą leśną ścieżkę.  Trudno 

 

w takim miejscu nie iść trochę szybciej zwłaszcza późnym 

 

wieczorem, choć czasem ktoś się zamyśli. Ale bliskość domu 

 

bywa zwodnicza. 

 

      Starałem się wzbudzić jego zaufanie okazując mu 

 

współczucie, które zresztą rzeczywiście czułem i w końcu 

 

przyznał się, a potem opisał dość dokładnie jak

mordował.  Bał się, że jego córkę spotka kiedyś ten sam

los.  

 

     Potem, kiedy na chwilę wyszedł,  zapytałem ją, czy nie 

 

boi się od niego wracać, ale odpowiedziała, że chyba nie 

 

każdy jest taki, jak jej ojciec.   Raz tylko bała się, kiedy ktoś 

 

za nią szedł.  Odwróciła się i podniosła nawet kamień,

żeby go nim uderzyć, ale mężczyzna wyminął ją i wyprzedził.  

 

Szedł tak szybko, że po kilku chwilach zniknął we mgle.  

 

      On, moim zdaniem, nie chciał zabijać.  Mordował wyłącznie 

 

ze strachu przed tym, że zostanie rozpoznany.  Dlaczego nie 

 

chciał być rozpoznany, nie powiedział - przecież nic złego 

 

nie robił.   Może bał się własnych pragnień? Snułem na ten 

 

temat różne przypuszczenia, ale żadne z nich się nie sprawdziło

i...nie uwierzy pan - on te kobiety tylko straszył!   

Zbliża się do nich i udawał, że jest martwy.  Ale, kiedy 

jedna z nich umarła ze strachu - mogła być chora na serce,

 

przestraszył się i postanowił je mordować.  O czymś takim

 

nigdy nie słyszałem, choć studiowałem psychologię i 

 

uwielbiam filmy i powieści kryminalne.  W gruncie rzeczy to 

 

on był ich ofiarą.   Zupełnie to zresztą do niego nie pasowało. 

 

Wyglądał  na prostaka, który nie rozwodzi się nad 

 

subtelnościami życia, ale być może w rzeczywistości był 

 

kimś innym.   Jak słusznie napisał pewien wielki pisarz 

 

"Nawet pluskwa to tajemnica."  Pewnie wie pan, kogo

 

mam na myśli.  Tu trudno spotkać inteligentnych ludzi

 

- pan jest zdaje się wyjątkiem.   

 

     Zacząłem jednak, prawdopodobnie z nudów,  doszukiwać 

 

 się jakiejś jego traumy.  Podobno miał siostrę i kiedy mieli 

 

chować jego stryja, siostra i jej konkubent zamknęli go dla 

 

żartu w trumnie, z której nie mógł się wydostać.   Upili się 

 

i gdzieś poszli, a wtedy pracownicy "Thanatosa" zabrali go 

 

na cmentarz.  Zaczął się pogrzeb i ostatecznie pochowano 

 

go zamiast stryja.  Ale następnego dnia siostra  

 

wytrzeźwiała i zauważyła, że jej brat gdzieś zniknął, za 

 

to wuj jest na swoim miejscu.   Wykopano go z grobu 

 

i jakoś doszedł do siebie.  Może zapadł w letarg.  

 

Musiało to być dla niego spore przeżycie - jak pan sądzi?

 

      Jednak, kiedy mi o tym opowiadał, byłem sceptyczny.  

 

Zbyt wiele nasuwało się pytań i w ogóle taka groteska 

 

mogła mu się co najwyżej  przyśnić.  Wiadomo przecież,

 

że w snach nie ma logiki.   Poza tym studiowanie jego twarzy

upewniło mnie, że nigdy nie była nienaturalnie blada, ani

nie było w niej nic zwracającego uwagę, poza pewną szorstkością 

 

czy nawet tępotą, której jednak zwykły człowiek nie zauważy.  

 

Był żywym człowiekiem i nie można było mieć co do tego 

 

wątpliwości.

 

      Kiedy wyszedł połknąć leki, które przed pokojem lekarzy 

 

aplikowała pielęgniarka (pacjenci czasem chowali leki,

albo udawali, że je połykają), zapytałem o to jego córkę.  Była 

 

bardzo zaskoczona mą dociekliwością i powiedziała, że ojciec 

 

wszystko zmyślił.  

 

     - Ale straszył je, czy nie straszył? - spytałem.  

 

     - Straszył!   

     Nie miałem żadnego powodu, żeby jej wierzyć, jednak

 

on opowiadał o tym w sposób tak sugestywny, że

 

nie sposób było mu  n i e   wierzyć.  Mówił, że we mgle 

 

wyglądał tak, jakby wyszedł z kostnicy.  Taki ma po 

 

prostu wygląd i sposób bycia.  Nie wie dlaczego. Nie nakładał 

 

jakichś masek, nie wydawał z siebie żadnego głosu i nawet 

 

specjalnie się nie skradał, a jednak jego ofiary były w 

 

śmiertelnym strachu, który jego z kolei przerażał.  Nie

 

mógł znieść tego poczucia osaczenia, w jakim się znajdował.  

     Oczywiście zastanawiałem się dość długo, czy jego

zachowanie miało charakter intencjonalny i czy straszenie

mogło mu sprawiać jakąś satysfakcję.  Ale wyglądało na to, 

 

że on sam się bał, bardziej niż ktokolwiek inny.  Pojawiał 

się jedynie w sytuacjach dość dwuznacznych, które wywoływały

w nim lęk i samo to pojawienie się budziło grozę.  A może lubił 

 

taki dreszczyk emocji?   Lubił się obwiniać?   Czuć niepokój,

który nadawał sens jego poza tym monotonnemu życiu, w

którym nie było żadnych zainteresowań poza pracą i piciem wódki 

 

z kolegami.   W końcu powinien zorientować się, że ze strachu 

 

zabija. To jest przecież jakiś psychiczny mechanizm, który 

 

choć częściowo nieświadomy, chwilami staje się jawny. 

Dlaczego wracał w to samo miejsce, a raczej w podobne 

 

do niego miejsca?  I to o każdej porze roku, nawet mroźną 

 

zimą, kiedy samo wyjście z domu mogło wydawać się czymś

 

nieprzyjemnym.   Był pewnie źle ubrany i trząsł się z zimna,

ale musiał tam iść. 

    - To dlaczego tam chodziłeś?  - zapytałem wprost, 

 

specjalnie pomijając słowo "pan. "  Ale odpowiedział, że 

 

nie wie.  Chciałby wiedzieć, ale sam  tego nie rozumie.  

 

Może to ja mógłbym mu pomóc to zrozumieć.  Ale ma 

 

wrażenie, że mnie to wcale nie obchodzi - pytam go o coś, 

 

ale on nie wie, dlaczego to robię, na pewno nie ze względu 

 

na niego.  

 

      Wyczuwałem tę jego bezradność.  W końcu jednak     

 

spłynęło na mnie olśnienie.  On był ofiarą nawet własnej córki.   

 

Nigdy nie widziałem człowieka równie niewinnego.   

 

Obnażył się przede mną psychicznie i oczywiście zaraz potem

 

tego żałował.   Czułem, że muszę go ratować.   To był jakiś

wewnętrzny nakaz.  On nie potrafiłby ratować samego siebie.

 

      Kiedy wypisali mnie ze szpitala, zaczekałem na nią 

 

i wsiadłem najpierw w ten sam autobus, potem w tramwaj a 

 

później do pociągu, którym jechała.   A kiedy przechodziliśmy 

 

przez las, uderzyłem ją w głowę kamieniem.  Właściwie nie 

 

broniła się, kiedy zacząłem ją dusić.  

 

      Oni nie wiedzą, że to ja, chociaż słyszą moje myśli i 

 

nagrywają je przez satelity szpiegowskie umieszczone na 

 

orbicie okołoziemskiej na jakieś taśmy i szpule.  To istoty 

 

na wskroś demoniczne!  Pan nie ma pojęcia, do czego są zdolni. 

   

    Oczywiście ten szaleniec opowiadał mi o tym kilka razy

i widać było jak bardzo go to dręczy. Za którymś razem 

zapytałem go, czy chciał jego córkę tylko nastraszyć. 

- Nie. - odpowiedział - Chciałem ją zabić!  Nie mogłem znieść

 

tego jak upokarza ojca, choć wydawała się taka pokorna 

 

i czuła.  Pan nie wie, czym jest poczucie sprawiedliwości. 

 

I niech pan mnie nie przekonuje, że to zakamuflowana mściwość. 

 

To głos sumienia!   Oczywiście, oczywiście, wiem, że podobno

 

sumienie nie istnieje.  To tylko hipostaza.  W takim razie ja

 

je przywracam!  Na tym polega moja ofiara.  

 

      Ale chciałbym jeszcze opowiedzieć panu o czymś.  Może 

 

jutro, kiedy będziemy sami.  Najlepiej przed śniadaniem.  

 

Wszyscy uciekną, bo salowa będzie chlorowała posadzkę.  

 

Zresztą po nocy są, jak pan widzi, głodni.  Cały czas pana molestują 

 

o jedzenie, które przynoszą panu matka i chyba pańska 

 

żona...Przepraszam, że uważałem pana za kanalię. 

 

Jak pan widzi bardzo to się zmieniło. Pan jeden podał mi wodę,

 

kiedy byłem w kaftanie.      

 

      Być może pragnienie opowiedzenia mi o tym było tak silne, 

 

że zapomniał o środkach ostrożności, a może wydawały mu się 

 

nieistotne, skoro i tak znają jego myśli.  W takim razie jednak

błędne było jego przypuszczenie, że nie wiedzą tego, co pragnie

przed nimi ukryć. 

 

     Po wyjściu ze szpitala chciałem dowiedzieć się, 

 

czy ta dziewczyna żyje, jednak nie znałem jej imienia, ani

 

nazwiska i nie wiedziałem, jak miałbym o nią zapytać.  

 

Jak zapytać i kogo?   Poza tym, mógł zamiast niej pozbawić 

 

życia inną osobę, pod jakimś względem do niej według jego 

 

wyobrażeń podobną.   Jednak ten domniemany samosąd, 

 

mimo współczucia, które ujawnił,  wydał mi się niesprawiedliwy.  

 

A co, jeśli ów morderca, rzeczywiście myślał, że jest martwy? 

 

Przecież takie rzeczy się zdarzają.  Ja sam czasem myślę,

że dla innych już nie żyję.  A może wydaje mi się tylko, że

jeszcze istnieję, choć i to nie potrwa długo.   Samotność

 

jest przestrzenią dla kontemplacji, ale tę przestrzeń wypełnia

 

obecność śmierci.  Z filozoficznego punktu widzenia śmierć

 

nie jest zdarzeniem z życia.   Realna jest tylko śmierć bliskiej 

 

osoby. Ale kto tak na co dzień myśli i czy nie jest tak, że 

 

w każdej chwili życia coś w nas umiera?  Moja matka żyła

długo i przed śmiercią zdążyła mi opowiedzieć setki historii

życia swych przyjaciół i znajomych.  Nawet najbardziej 

powikłane, burzliwe i tragiczne, wywołują nieoczekiwany 

efekt komiczny - bo czym jest teraz to wszystko, czym 

ludzie ci żyli, zakładając rodziny, pracując,  kochając, 

 

romansując, krzywdząc innych, używając życia, szukając 

 

nadziei i popadając w rozpacz?  Nawet ów słynny 

 

czterowiersz perskiego poety nie odsłania

całej prawdy i grzeszy nadmiernym optymizmem. 

 

        "A którzy tu przed nami przyszli i szaleli,

          Oszołomieni pięknem i winem weseli,

          Spełnili swoją czarę i milczeniem zdjęci

          Pokładli się w pyle ziemnym na ziemskiej pościeli."

      

      Kto tak naprawdę przeżywa życie w upojeniu poza

 

poetami?  Jak napisał pewien mędrzec, oczywiście

starożytny, bo inni nie istnieją: "Pożądać tego, co niemożliwe

jest szaleństwem..." 

 

     A może ta kobieta tylko udawała, że umarła ze 

 

strachu i kiedy sobie poszedł,  otrzepała się z ziemi i z liści i 

 

poszła do domu.  I czy córka istotnie go upokarzała?  Wyglądało 

 

to raczej na współczucie, albo litość, której nie mogła znieść.  

 

Kochała ojca, a on nie mógł się bez niej obyć.  

 

      Jednak życie napierało na mnie i nie miałem czasu zastanawiać 

 

się, co było prawdą a co urojeniem. Musiałem wracać do domu i 

 

do pracy, do moich studentów.  Nadchodziła wiosna i powracałem

do życia, skoro mnie w końcu ze szpitala wypisali, co

wydawało się całkiem niemożliwe. 

      Jak to w życiu!   Tyle ofiar, a żadnego winnego...A może sami 

 

winni, choć nie było żadnej ofiary...Jak napisano niegdyś w tym 

 

"Zhong Yong" - jedni nie idą drogą, ponieważ posiadają wiedzę i  ją 

 

"przekraczają", a inni nawet na nią nigdy nie weszli.  Czy istnieją 

 

ludzie doskonali?