Poranne dywagacje

         Przed chwilą jeszcze widać było na niebie księżyc w nowiu, a ponieważ nie śpię, poranny chłód obudził  we mnie pytanie, czy przyjęcie kosmicznej perspektywy pomaga nam żyć, albo cokolwiek w naszym życiu zmienia?  

        Pod koniec XIX w kiedy modny był tak zwany scjentyzm, naukowe fakty dotyczące miejsca człowieka w kosmosie robiły jakieś wrażenie. Dzisiaj są tak oswojone, że nikt na nie nie zwraca uwagi, poza osobami mającymi zamiłowanie do fantastyki. Mówi się o Einsteinie i o wielkim wybuchu, ale to tylko element ogólnej gadaniny - każdy uważa, że może wypowiadać się na każdy temat. Oczywiście istnieją ludzie nauki, dla których świadomość, że nasza galaktyka jest kosmicznym pyłkiem, jest znacznie bliższa niż dla innych.  

       Ale zanim pojawił się scjentyzm istnieli ludzie, dla których perspektywa kosmiczna była czymś naturalnym. Nie mówię o mitach i spekulacjach pierwszych filozofów, ani o Giordano Bruno, bo to zbyt oczywiste, czy o teologicznym obrazie świata, ale o ludziach o wrażliwości Pascala, którego przerażała nieskończona cisza kosmicznych przestrzeni. Pascal postawił wszystko na istnienie Boga i to przyniosło mu jakieś ukojenie, choć nie wiadomo jak głębokie ono było. Camus widział ocalenie ludzkiej godności w pelnym pasji i twórczym życiu. 

       Schodząc na ziemię zauważamy całkowity brak tej perspektywy. Ogłusza nas wrzaskliwa propaganda wojenna i prymitywny terror wobec inaczej myślących, konflikty społeczne i etniczne, upadek wysokiej kultury, częściowy zanik tradycyjnych więzi międzyludzkich w społeczeństwach konsumpcyjnych, przeraża handel ludzkimi "narządami", pomiatanie ludźmi starymi i chorymi  i inne podobne zjawiska, brutalność kapitalistycznych stosunków społecznych, odmóżdżenie mas w warunkach życia i edukacji stworzonych przez rządy technokratów.  

       A już zupełnie przy ziemi możemy zobaczyć przejawy owego odmóżdżenia. 

W tak zwany biały dzień porwano nastolatkę na oczach jej matki, ogolono jej głowę, przypalano papierosami i dokonano na niej gwałtu, którego uczestników nie można skazać, bo mieli po czternaście lat. Jeden miał siedemnaście, więc będzie za to odpowiadał, podobnie jak matka jednego z dzieci uczestnicząca w porwaniu. Wciągnęli dziewczynkę do luksusowego samochodu i wywieźli za miasto, do czyjegoś przecież domu. Ale 

najbardziej zdumiewający jest powód tego zbiorowego okrucieństwa. Koleżanki wymierzyly dziewczynce sprawiedliwość za to, że nie zwróciła drobnego długu (za e -papierosa).  Nasuwa się pytanie o wzory kulturowe takich zachowań, o wychowanie w rodzinie i w szkole, o to jak bardzo jest rozlana tego rodzaju patologia i co można z nią zrobić. Problem nie polega przecież na bezradności wymiaru sprawiedliwości, ale na tym, jak się takich zachowań uczy. Nigdy nie byłem moralistą i nie sprawia mi przyjemności piętnowanie uczynków innych ludzi, a raczej interesuje odpowiedź na pytanie, jakie jest ich źródło i co można byłoby zrobić, aby takie rzeczy się nie zdarzały. W pewnym istotnym sensie, pomijając cechy osobnicze, kaci są bowiem także ofiarami środowiska społecznego i jego koncepcji pedagogicznych. 

      Oczywiście ktoś słusznie mógłby spytać, jaki jest związek między przyjęciem perspektywy kosmicznej, nawet przy założeniu, że świat nie musi być racjonalny, a opisywanym przeze mnie zdarzeniem. Bezpośredniego żadnego nie ma.              Jednak im bardziej rozrasta się świat wirtualny, tym bardziej człowiek staje się dla innych obiektem manipulacji, tracąc cechy indywidualne.  A ten świat rozrasta się kosztem poczucia rzeczywistości i naszego realnego miejsca w świecie. Nie chodzi więc o obecność Boga, niebo i rzekomą paskudę laicyzacji, czy o jakieś abstrakcyjne wartości, ale o poczucie elementarnej orientacji w świecie i realności istnienia innych osób. 

     Można rzecz jasna pytać dalej. Dlaczego mówię o perspektywie kosmicznej a nie o podstawowej orientacji w życiu społecznym. Tej ostatniej przecież niby się uczy. Ale jak się uczy? To całkowicie niemal zideologizowany obraz rzeczywistości społecznej, w którym przemilcza się istnienie potężnej struktury zniewolenia i wyzysku. Jak w takiej sytuacji można obudzić w ludziach poczucie, że żyjemy jedni dla drugich, że odpowiadamy za ich istnienie i że współczucie, a nie agresja, są naturalną postawa wobec świata i życia? 

Prymitywne zachowania stadne dominują niestety w polityce i w życiu codziennym. Przyjęcie perspektywy kosmicznej nie uczyni z nas ET, ale uświadamia naszą samotność we wszechświecie i potrzebę widzenia człowieka w człowieku. 

     

        Wracam do domu...