Nierówności społeczne

          Może to niezbyt odpowiedni moment, żeby

o nich wspominać, ale istnieją i co gorsza

powiększają się.  Być może nawet nigdy w

historii nie były tak wielkie.  Oczywiście element

niewolnictwa nie jest już tak jawnie eksponowany. 

Raczej go się ukrywa, jak w książce Orwella na

temat współczesnego niewolnictwa, którego

ofiarą padł w samym sercu Europy.        

      Słynna rozprawa Rousseau "O pochodzeniu

nierówności między ludźmi" i późniejsza Rewolucja

niewiele pod tym względem zmieniły, a nawet 

miała miejsce coraz większa ekspansja i akumulacja

kapitału.  

     Oczywiście ludzie mają różne zdolności i różny

stosunek do wykonywanej pracy i nierówności

społeczne muszą istnieć.  Ale już w starożytnych 

Chinach zdawano sobie sprawę z tego, że jeśli 

nierówności społeczne są zbyt wielkie i ustanowione 

arbitralne, a lud nie rozumie ich powodów, siłą 

rzeczy musi dojść do buntu i rzezi, nazywanych w

czasach późniejszych rewolucją.   Niestety krwawe

rewolucje nie usuwają trwale niesprawiedliwych 

nierówności w poziomie życia i traktowaniu ludzi

przez prawo.  Zmienia się tylko grupa ludzi 

uprzywilejowanych i mających prawo do życia

kosztem innych. 

      Ekonomia i jej bóstwo Wolny Rynek sprawiają,

że najbardziej zdolni i twórczy ludzie żyją często

na marginesie społeczeństwa, ponieważ ich 

działalność nie przynosi zbyt dużego dochodu.  

Nie chcę dawać przykładów odnoszących się

do mnie samego i podobnych mi nieudaczników, 

ale lumpy i  bandziory z mojego podwórka,

uchodzą obecnie za biznesmenów i żyją "godnie",

choć mieli kłopot z ukończeniem szkoły 

podstawowej, a moja znajoma Poetka, umarła

w nędzy.  Bliska mi osoba, profesor filozofii, 

mieszka w mieszkaniu pomocy społecznej, 

które jej nie przysługuje (bo zarabia więcej niż

1444 zł na miesiąc), ale otrzymał je ktoś,

kogo zna i z kim mogła tam zamieszkać.  Osoba

ta uprawia naukę "na najwyższym światowym

poziomie", ale nie jest w żadnych "układach"

i zależnościach.  Zajmuje się najlepiej jak umie

swą pracą. 

      Szanuję pracę fizyczną i prostych ludzi,

ale to nie im powodzi się dobrze.  Jak mówi

pewna bliska mi piosenka roots reggae, 

śpiewana przez kogoś, kto nigdy nie był jedynie 

naturszczykiem:  "Jeden bierze za dużo, gdy 

drugi umiera."  Tak działa babiloński system. 

Przypomnę tylko miłośnikom Księgi, że Żydzi 

uważali niewolę babilońską za bardziej opresyjną 

od niewoli egipskiej.

     Iwaszkiewicz miał pewną obsesję związaną

z koniecznością wykonywania przez ludzi 

ciężkiej pracy fizycznej.   Uważał, że pisarz

w pewien sposób nie zasługuje na warunki życia,

jakimi się cieszy ze względu na własną pracę. 

Życzył sobie nawet, aby pochowano go w górniczej

czapce.  Ale jego warunki życia w skrajny sposób

odbiegały od warunków życia tak zwanego 

przeciętnego człowieka. 

      Ostatni publiczny wykład Andrzeja Grzegorczyka,

wybitnego polskiego matematyka i filozofa, daleki

był od teoretyzowania. Porównywał on zachowania

zwierząt i ludzi w naszym systemie społecznym,

wykazując jednoznacznie, że zwierzęta są bardziej

w obrębie tego samego gatunku solidarne i bardziej

"ludzkie" od dzisiejszych ludzi.  Jako osoba, która

kilka lat wcześniej przekroczyła dziewięćdziesiątkę

mógł sobie pozwolić na pełną szczerość.  

     - Jest pan Profesor romantykiem. - skomentował 

ktoś  - A światem rządzi ekonomia.   

    Rozmawiałem potem z Jubilatem przez dłuższą

chwilę w opustoszałej już sali. Tak się złożyło, że

ponieważ światem rządzi ekonomia, nikt nie przyniósł

mu kwiatów. Nie pomyślano nawet o tym, żeby

zrobić to urzędowo.   (Ode mnie i od mojej byłej 

żony "po starej znajomości" otrzymał kosz kwiatów). 

      Pamiętam, że obok danych naukowych, Profesor

posłużył się też pewną metaforą. Mówił o zwierzętach

tratujących się w drodze do wodopoju i o tym, jak

silniejsze pławią się w wodzie nie dopuszczając 

słabszych i jak u wodopoju gromadzą się drapieżniki,

czekające na swe ofiary.   Przypomniało mi to relację 

mojej Babci ze szpitala powstańczego, w którym 

brakowało wody do picia.  Znalazła się tam jedna 

kobieta, zdrowsza od innych, która całą wodę zużyła 

na kąpiel.   

     Dobrze, powie ktoś, przecież dzięki Balcerowiczowi

wszyscy mają ciepłą wodę w kranie ;-D  Ale czy tak

samo jest np. z dostępem do usług medycznych? 

Czy nie ma w Polsce niedożywionych dzieci i 

przymierających głodem staruszek i ludzi, którzy

nie mogą dostać godziwej pracy?...

     W końcu z sali padło pytanie, które zawsze pada,

gdy nie ma już żadnych argumentów:

     - Czy Pan Profesor uważa, że za komuny było 

lepiej? - 

     - Tak, uważam, że było lepiej. - odpowiedział

przekornie autor wykładu, żołnierz Powstania

Warszawskiego (w którym był ranny), intelektualista 

katolicki, opowiadający się za walką bez przemocy,

człowiek wrażliwy i mądry, i znany ze swej 

działalności naukowej na świecie.  

      Inny mój Nauczyciel, Marian Przełęcki, podczas

spaceru w podlaskim lesie, wyznał, że do szczęścia

wystarczyłaby mu jak w Korei Północnej marynarka, 

spodnie i para butów oraz ciepłe okrycie na zimę.  

Jedyne, czego mu brakowało w realnym socjalizmie i

co uważał za wielki brak, to Wolności, ale przez 

wolność nie rozumiał wcale prawa do 

nieograniczonego bogacenia się.   

     Kiedy otrzymał mieszkanie spółdzielcze oddał je 

bardziej potrzebującym - przydzielono je jakiejś 

obcej rodzinie z dziećmi, a sam zamieszkał z żoną, 

profesorem biologii, w jednym ciasnym pokoju z 

wnęką.  (Po środku tego pokoju stało pianino, na 

którym oboje grali, ponieważ bardzo kochali muzykę).

 "Nam jest mniej niepotrzebne, bo nie mamy 

dzieci" - powiedział.  

      Miałem szczęście znać takich ludzi i nie

uważam ich za pożytecznych idiotów.  Mieli

oni nieco inne wyobrażenie o wartości życia 

i o tym, na czym polega  życie "godne"  i

poczucie solidarności z innymi ludźmi. 

W działalności naukowej skoncentrowani

byli na pracy, a nie na wchodzenie w koterie,

gromadzenie pieniędzy i przepychanie prac

posłusznych sobie ludzi.  W walce o to, co

uważali za dobro, szanowali przeciwnika. 

Mieli szacunek dla każdego człowieka...

     Ludzie poodgradzali się od siebie w trosce

o materialny dobrobyt i do wyjątków należą 

osoby (są przecież jeszcze takie), których 

postawa wobec świata i życia jest inna...

     Kilka lat temu byłem na czyjeś zaproszenie

w Poznaniu. Padał deszcz i szliśmy wieczorem

jakimś parkiem: "To prywatny park Kulczyka!

- powiedział z dumą zapraszający -  Jego 

rodzina udostępnia go wszystkim mieszkańcom..."

Potem pokazał mi jakiś nieczynny stadion i

koczujących przy nim bezdomnych, gdzie bieda

aż piszczała.   Jak się ze starówki, gdzie można

się tęgo upić i zabawić, jeśli się ma dość pieniędzy,

wychodzi, zaraz jest ten stadion...