Wlademar i Eleonora

     Czas nie zawsze płynie tak samo i dla nas żyjących w XX wieku

wiek XIX wydawał się być zamierzchłą przeszłością. Oddzielały

nas od niego dwie wojny światowe, dwie rewolucje - niemiecka

i rosyjska, dwa holocausty - Ormian i Żydów, Korea i Wietnam, 

Hiroshima i Nagasaki, żelazna kurtyna i Zatoka Świń, upadek

kolonializmu i narodziny neokolonializmu, upadek imperium

sowieckiego i rzezie etniczne w Jugosławii...Nie da się tego, co

się zdarzyło poukładać w pary, ani wyliczyć, a o historii naszej

nie ma co już nawet wspominać, bo najwięcej mówią o niej 

cmentarze i kominy krematoriów w obozach zagłady, do których 

prowadza się wycieczki szkolne, Ziemie Odzyskane, które nigdy

nie były nasze i ziemie utracone, o których należało milczeć. I

gdzieś ta nasza krwią i cudem odzyskana niepodległość zatraciła

się w wyniku nowego podziału świata dokonanego przez trzech

zwycięzców w wojnie z "hitlerowską bestią."  W Polsce 

znajdującej się w sowieckiej (kiedyś mówiło się radzieckiej) 

niewoli, dokonały się jednak, kosztem ukrywanej wojny

domowej, także konieczne zmiany socjalne i odbudowano 

kraj ze straszliwych zniszczeń wojennych.

      Waldemar urodził się gdzieś w połowie zeszłego wieku. 

Jego starszy brat Zygmunt, jak reszta rodziny, był z zawodu

ekonomistą i to wyznaczało bez reszty jego stosunek do życia. 

Nie przeszkadzało mu w tym nawet to, że studiował głównie

ekonomię czegoś, co nigdy realnie nie istniało, czyli

socjalizmu, wszak uczono też tzw. ekonomii kapitalizmu.   

Waldemar zaś rzucił się ku filozofii, nie całkiem jednak 

zdominowanej przez tzw. marksistów.  W programie

uniwersyteckim były jedynie trzy przedmioty ideologiczne:

materializm dialektyczny i historyczny oraz historia ruchu

robotniczego.  Była to niewielka cząstka tego, czego studentów

uczono, a całej reszty nie udało się marksistom (tak zwanym)

zawłaszczyć ani spacyfikować.  Studiowano więc głównie 

historię filozofii, a biblioteka zapewniała dość szeroki dostęp do 

światowej literatury.  Co więcej, w sąsiedniej PAN odbywało się 

seminarium, w którym uczestniczyli profesorowie uniwersyteccy,

poświęcone zagadnieniu, jak obalić realny socjalizm w Polsce. 

Zapewne agenci sporządzali z tych spotkań jakieś notatki, ale 

rozważania te były tak owocne, że socjalizm w końcu obalono.  

Teraz podobne dyskusje nie są możliwe, bo uczeni zamiast 

dywagować na temat wolności, muszą walczyć o byt.  To jedno 

z dobrodziejstw wszechwładnej ekonomii i jej bożka Czystego

Zysku.  Kiedy się człowieka trochę podtopi, to potem 

wdzięczny jest za to, że żyje.

     Całą resztę życia Zygmunta i Waldemara dyskretnie 

przemilczę, ponieważ moja krótka opowieść nie ma 

realistycznego charakteru.  Jest na to zbyt krótka i, że tak 

powiem, zbyt mocno związana z zaświatami. 

     Którejś nocy Waldemar długo nie mógł zasnąć, ale

późną nocą opadły go jakieś sny. Przebudził się z nich

z uczuciem lęku i smutku, i leżał teraz na łóżku z przymkniętymi

powiekami.  Zapewniało mu to niejaką błogość - wspomnienie

wód płodowych, w jakich przebywał w brzuchu matki przed

traumą narodzin.  I być może trwałby w tym błogosławionym

stanie długo, gdyby nie poczuł nagle czyjejś obecności w pokoju.  

A w chwilę potem nagle ogarnęła go i przytłoczyła fala

ciepła.  Sprawiało to wrażenie przeżycia erotycznego, które 

jednak obezwładniało go i przerażało.  Czuł, że jest wysysany z 

esencji życia i nagle jak palacz opium, który budzi się z

sennego marzenia na jawie, zaczął odczuwać wstręt do tej

przemożnej, zniewalającej siły.  Wtedy właśnie ujrzał twarz 

swej zmarłej już dawno babki Eleonory, która klęczała 

przy jego łóżku.  Kiedy wyssała już z niego wszystkie siły 

żywotne beztrosko wyfrunęła przez zamknięte okno, a on 

zapadł ponownie w drzemkę.

      Eleonora miała wybuchowego ojca, który bił córki

żelaznym prętem, kiedy budziły go w nocy po całym dniu 

pracy.  Poza tym niemal całe życie spędziła na gotowaniu 

i opiece nad tymi ze swych dzieci, które, jak jej pierwszy

syn Walduś, nie umarły.  Zakupy robiła na targu przed domem, 

gdzie przyjeżdżały wiejskie baby.  Kiedyś kupując gęś o mało 

nie została pobita, bowiem spytała chłopkę: "Ile chcecie za 

tę gęś, dobra kobieto?"

    Ale Waldemarowi przypomniało się jeszcze jedno zdarzenie.  

Pojechali z rodzicami w góry, ale ojciec gdzieś się

oddalił (podobno był z kochanką w innej wsi), za to była z nimi 

potem obok matki, babcia.  Biegał z dziećmi przez cały dzień, 

a pod wieczór spotkał babcię przed domem, w który mieszkali.  

Zamyśliła się i powiedziała:

      - Jaka ta Natura jest piękna o zmierzchu!  - 

      Walduś nie rozumiał słowa Natura, ale słyszał 

słowo matura i zaczął niegrzecznie poprawiać babcię.   

      - Ty tego nie zrozumiesz, bo jesteś za mały. - 

odpowiedziała. 

      - Tata tata!  Babcia się omyliła i nie chce się do 

tego przyznać!  - wykrzyknął zgorszony.  - Nie mówi 

się Natura, tylko matura.  W kartach też babcia 

oszukuje! -  

     - Kiedy byłam małą dziewczynką, byłam blisko

Natury.  Chodziłyśmy do lasu i na łąki. Zrywałyśmy

kwiaty.  A ile wtedy było w lesie grzybów! Dorodne 

borowiki i kozaki. Nie to, co teraz - same kurki! -

     - Nieprawda!  Babcia zmyśla. Nigdy nie była babcia

małą dziewczynką! - 

     - Co ty możesz o tym wiedzieć, ty mały skrzacie? -

     - A w lesie były same muchomory... -

      Niczego więcej nie mógł sobie przypomnieć. Ale,

czy to dlatego babka przyszła teraz do niego w nocy 

i wyssała go z jego cudownej esencji?  Byłaby to straszliwa

zemsta.  

      Dla Eleonory XIX wiek był czymś zarazem realnym

i tajemniczym. Nie było jeszcze wtedy kinematografu,

Pata i Pataszona.  Ale arystokraci podziwiali Naturę

albo upadali na kolana przed Bogiem w obłędnym lęku,

że ukarze ich po śmierci za ich grzechy. A jak się kochali 

i zajeżdżali konie!  Przeżyła wojnę i hiszpankę i jeszcze 

jedną wojnę. A teraz jej genialny syn budował nowe 

społeczeństwo.  A drugi, młodszy z odłamkiem kulki w

głowie, chodził do lasu po grzyby i sprzedawał je potem 

matce, żeby ugotowała mu obiad.  

     Dla Waldemara XIX wiek, to były ponure kamienice,

w których gwałcono, a może pożerano dziewczynki, jak

pan Mniam Mniam...Zola i Balzac.  Ich książki znalazł w 

dzieciństwie na półce biblioteki ojca w dużym pokoju, 

który był jego gabinetem.  Dzieci miały osobną bibliotekę, 

w której królowali  Andersen i La Fontaine z ilustracjami 

Grandville' a.  Ojciec i tak czytał głównie Erenburga.  

      Po tej straszliwej nocy Waldemar stracił jakąkolwiek

chęć życia.  Nie mówiąc nic swej przyszłej  żonie wymykał 

się z domu na całe noce i wracał nad ranem, a jego ulubionym 

dniem w roku był Dzień Zaduszny.  Uwielbiał tłum stłoczonych 

ludzi przeciskających się przez bramę z kwiatami i doniczkami

uniesionymi w górę. Szczególnie kiedy listopadowy deszcz

lub śnieg sprawiały, że buty tonęły w błocie.  Cmentarz

był mały, ale było na nim tak wiele grobów, że przez te

dwa dni tylko tak można było przez tę bramę przepłynąć. 

Za to przez cały rok nie było na nim prawie nikogo...

I te cudowne światełka, które jak robaczki świętojańskie

rozświetlały potem mrok...Ale jeszcze bardziej tych dni

nienawidził. 

      Nie potrafił znaleźć sposobu, jak pozbyć się tego

XIX wieku - cholery Mickiewicza i smrodliwego naturalizmu

Zoli, i tej całej drapieżnej atmosfery akumulacji kapitału

kosztem dziewczynek z zapałkami,  suchot i tęsknoty za 

ojczyzną, która zastępowała kochankę i "Sonaty rzekomo 

księżycowej", która była przecież tylko utworem żałobnym.  

Gdyby Lola (jak mówiono na Eleonorę) jakimś cudem ożyła, 

to na pewno przeprosiłby ją za to, co jej podczas wakacji 

wykrzyczał.  Tak, Natura zaczęła dla niego znaczyć bardzo 

wiele!   A ludzie wydawali mu się w swych schematycznych 

zachowaniach nierealni, prawie jak automaty, o których 

wspominał w "Medytacjach" Kartezjusz. 

      Adolf Hitler urządzał kulturalne spotkania

w jakiś wybrany dzień tygodnia, podczas których śmiertelnikom 

było dane porozmawiać z nim o niezdegenerowanej sztuce, 

architekturze i literaturze, a może nawet i o Naturze, Historii, 

Bogu i Losie, i o planach obrony cywilizacji przed żydostwem i 

bolszewizmem.  Poświęcił przecież swe szczęście osobiste dla 

Narodu. Podobno Hitler miał obłędny wzrok i panie się 

w nim łatwo zakochiwały. 

      Waldemar nie miał obłędnego wzroku, a jedynym jego

pragnieniem było schodzić ludziom z oczu.  Rana po ukąszeniu

przez Eleonorę wciąż się bowiem odnawiała.  Rousseau pisał, 

że w miejscach samotności, jak niektóre miejsca w wysokich

górach, nic nie jest tak przykre, jak nieoczekiwane pojawienie 

się człowieka, które jednak zawsze musi nastąpić. Młody

myśliciel nie lubił jednak górskich szczytów.  Po latach

napisał w swym dzienniku: "Gdybym dzieckiem w kolebce 

łeb urwał Hydrze, to z pewnością w młodości zdusiłbym

Centaury, ale nie urwałem i dlatego nie zdusiłem Centaurów. 

Wyrzucam sobie zawsze tę słabość ducha."  Oto, do czego

prowadzi czasem logiczna myśl!

     Kiedyś przyjaciel zapytał go: "Dlaczego kurwa kurwie łba 

nie urwie?" Wprawiło go to w wielkie zakłopotanie, niemal

jak problemat profesora Czelawy.  "Bo go nie ma!" - oznajmił 

tamten pokładając się ze śmiechu.  Ale oni oczywiście mieli łby, 

choć czasem były one zakute, albo puste.  

     Podczas studiów uważano go za kujona, prawie tak, jakby

był dziewczyną.  

     - I co, przygotowywałeś się do egzaminu? -

     - Trochę czytałem. - odpowiadał skromnie. 

     - Jak mnie spyta z Kanta, albo z Hegla, to nie odpowiem. 

Walduś powiedz mi parę słów, wiesz tak w skrócie, co mam

powiedzieć, bo nie chcę mieć we wrześniu poprawki. - 

     Egzamin kończył się, a pytający wychodził z niego z piątką,

a Waldemar nierzadko z tróją.  Nigdy nie uśmiechał się do 

wykładowcy, a podczas egzaminu czasem sprawiał mu kłopot 

mówiąc coś, o czym wykładowca pojęcia nie miał.  

    - O co cię pytali? - pytał po wyjściu kolegi z sali. 

    - Z Kanta i z Hegla. - odpowiadał świeżo edukowany. -

Dobrze, że mi Walduś powiedziałeś, co to jest ta 

jebana transcendentalna jedność apercepcji i negacja negacji. 

Dla mnie to czarna magia. A ty, co dostałeś? -

    -  Chyba nie umiałem...Tróję. -

    -  No widzisz!   A skrwawiłeś już tę cipkę? -

    -  Ja ją kocham. -

    -  Ech... - 

     Żarty żartami, ale sytuacja stawała się poważna i 

Waldemar od dawna myślał już o samobójstwie.  

Tęsknił za imponderabiliami, za czystym światem 

i za szlachetnymi ludźmi, za prawdziwą miłością, która

rozpłomienia i zmienia duszę, a nie jest jedynie

namiętnością, która jak duch znika o świcie.   

Ale tego świata już nie było, a może nawet nigdy nie

istniał, jak nie istnieli greccy bogowie.  Nie

potrafiłby go jednak popełnić sam. Potrzebował 

partnerki.  Nigdy jednak nie zdradziłby jej swych

ukrytych pragnień i tęsknot i nie namawiał jej

do tego, aby "uciec stąd", ani do zabicia się z

miłości.  Tak samo jak ona pragnął żyć, ale w starciu 

z obłędnym cynizmem życia nie miał już nadziei.  

Mimo to uważał, że rozpacz, która jest jedynie

Chimerą,  nie może porywać go w mrok zaświatów 

- jego, rozumnego i pełnego współczucia człowieka,

który nie chce innych krzywdzić. I że świetlisty mrok

platońskiej filozofii i poezji należy uznać raczej za

ograniczenie ducha, niż  za właściwą drogę przez

mgły i zawieruchy życia, za właściwe błądzenie... 

     Dlatego śmierć Waldemara zaskoczyła mnie.

W miejscu, w którym mieszkam umarły

dwie stosunkowo młode osoby.  Kiedy fetor na 

klatce schodowej spowodował, że zaczęto wymiotować,

odkryto ich zwłoki.  Jedną z tych osób, młodą

jeszcze kobietę, spotykałem czasem na ulicy i 

zawsze mówiła mi coś serdecznego.  Zakrztusiła

się herbatą i pobiegła do łazienki, potknęła się o

coś i uderzyła głową w podłogę...Zawsze była trochę

nieuważna.  Chociaż miała tylu znajomych, nikt

nie zainteresował się tym, dlaczego nagle znikła

i jej telefon milczy. Ale żeby samemu szukać śmierci?

To dobre dla japońskich pisarzy...