Dlaczego na Lunie nie ma porad duchowych

     Pytanie zawarte w tytule może wydawać się

dziwne z dwóch powodów. Po pierwsze księżyc

(lunę) uważa się za niezamieszkały, więc nie

ma też i tego, kto mógłby radzić. Po drugie,

wprawdzie nazumi13 pisze często o duchach,

ale prawie w ogóle o tzw. duchowości, której

istnienie podobnie jak istnienie duchów może 

wydawać się nieco problematyczne.  

     Na obie te wątpliwości  łatwo mógłbym

odpowiedzieć. Nie wszyscy uważają księżyc

za niezamieszkały. Pomijając naszego 

szlachciurę na kogucie, zamieszkują

tam np. jeszcze Zając (jak głosi chińska 

tradycja) i Dusze Zmarłych  (według Hinduistów). 

     Jeśli zaś chodzi o duchowość, to nie

wykluczam wcale jej istnienia, choć raczej

bym ją wiązał ze światem duchów niż żywych istot. 

     Ale mówiąc już całkiem poważnie, właściwy

powód jest inny. Chodzi o to, że życie nauczyło

mnie, jeśli tak mogę powiedzieć, żeby nikogo,

z wyjątkiem sytuacji  zupełnie wyjątkowych, 

nie pouczać jak powinien żyć. Owszem,

istnieją dość użyteczne zasady, które można by

tu przywołać, jednak prawdziwa wiedza na ten

temat pochodzi z doświadczenia. I jeśli się samemu

czegoś nie przeżyło i nie poznało, wszelkie rady

są dla nas rzeczywistością dość abstrakcyjną,

a nawet mogą  wywoływać w nas opór.

     Dlatego, w moim przekonaniu, zamiast narzucać

własny punkt widzenia, lepiej jest powiedzieć

komuś: "Masz możliwość wyboru, jeśli zrobisz tak, 

prawdopodobnie będzie to miało taki skutek, jeśli 

wybierzesz inaczej, ten skutek może być taki a taki." 

Ale warto mieć świadomość, że możemy się w

ocenie przyczyn i skutków mylić, a czasami nie ma 

z jakiejś sytuacji dobrego wyjścia. A kiedy coś

w postępowaniu innej osoby nas rani, warto 

zakomunikować jej jakie są nasze potrzeby. 

    Oczywiście istnieją sytuacje, w których widoczne 

jest jak nie należy postępować i czego nie należy

robić.  Chłopiec na przykład nie powinien ciągnąć

dziewczynki za włosy (o ile to jej nie ratuje życia).  

Nie można na ogół komuś zabrać jego rzeczy i myśleć: 

"To jest teraz moje!" Nie należy się wyśmiewać z 

osoby niepełnosprawnej lub w inny sposób 

skrzywdzonej przez los albo przez ludzi,  itp.

     Sartre, którego niezbyt lubię, zauważył 

jednak słusznie, że zwykle zasięgamy rady osób, 

których poglądy na życie wydają się nam bliskie,

choć przecież niekoniecznie to one muszą mieć

rację.  Słusznie też zauważa, że udzielając

innym rad lub pouczając ich, nie zauważamy 

jak bogate i różnorodne są przejawy życia i

jak sytuacje życiowe poszczególnych ludzi, mimo

pozornego podobieństwa, różnią się czasem od 

siebie. Dlatego często ogólnie słuszne rady

i pouczenia trafiają w próżnię lub są po prostu

szkodliwe w danej sytuacji. 

     Tak zwany sytuacjonizm uważany jest czasem 

przez etyków za stanowisko niebezpieczne. Sens 

zobowiązań moralnych jest bowiem taki, aby 

ludzie w podobnych sytuacjach postępowali 

podobnie.  A kiedy ktoś chce się powołać jedynie 

na własne poczucie wartości, czy głos sumienia, to 

wiąże się z tym niebezpieczeństwo moralnego 

relatywizmu, egoizmu albo konfliktu z uznawanymi 

przez społeczeństwo normami i ocenami.

      Jeśli jakaś kobieta chce przerwać

ciążę na bardzo wczesnym jej etapie, to zwykle

woli posłuchać raczej lekarza, który to zaaprobuje

niż tego, który ją potępi i zechce zmusić, albo

będzie namawiał, do zachowania płodu. 

Tak zwany absolutysta moralny powie, że 

głos jej wrażliwości  i ocena sytuacji życiowej

nie mają tu nic do rzeczy, ponieważ trzeba 

wspierać życie, a nie wolno go niszczyć. 

I nie ma znaczenia, co ta osoba czuje i czy

będzie potrafiła kochać dziecko i zapewnić

mu właściwy rozwój i warunki życia. 

      Maria Ossowska wykazała kiedyś, że

nie istnieją normy moralne uznawane przez

wszystkich ludzi i obowiązujące bezwyjątkowo

w każdej sytuacji. (Na przykład dopuszcza 

się często aż siedem wyjątków od normy

"Nie zabijaj!", choć jest ona tak szczególnie

moralnie ważna).  Niestety dyskusje na

doniosłe kwestie moralne są zwykle mordercze

i nienawistne, i głos rozsądku w nich niemal 

całkowicie niknie, a prawodawcy kształtują 

prawo według własnego uznania. 

      To jeden z powodów, dla których, choć etyka 

była moją uniwersytecką specjalizacją, dawno 

przestałem się nią prawie zajmować (za wyjątkiem 

rozmów ze studentami).  Nie uważam tej swojej 

decyzji za ucieczkę od refleksji. Mam własne 

poczucia moralne, a także przekonanie, że 

wartości moralne nie są jedynymi ważnymi 

wartościami, ale nie chcę ich nikomu narzucać.

      Wspomniałem tu wczoraj o możliwości 

zakończenia życia racjonalnym samobójstwem. 

Myślę, że zdarza się to niezwykle rzadko i 

że najczęściej działa tu ostatecznie ślepy 

impuls, co Tołstoj znakomicie opisał w 

"Annie Kareninie." Wczoraj zresztą moja

matka wyznała, że raz w życiu chciała 

wskoczyć pod pociąg jak Karenina,

ale uratowała ją myśl o dzieciach.  Stojąc

na peronie zobaczyła światło, które 

oświetlało tę lokomotywę i jakaś siła

zaczęła ją pchać pod koła. 

     Ale też od końca XVIII w postęp moralny 

doprowadził w naszym kręgu kulturowym 

do tego, że nie potępia się już tak

powszechnie samobójców.  Podobnie jak

przestano widzieć osobistą winę w chorobach

i cierpieniach psychicznych...Niestety to wciąż

jeszcze pogląd, który z trudem się upowszechnia

i czasem dziwię się, że ludzie o głębokiej wiedzy

i niekwestionowanej inteligencji i wrażliwości 

patrzą  na samobójstwo i chorobę 

psychiczną z lękiem i potępiają je jako przejawy 

złej woli (co ma najczęściej powody natury 

religijnej). To skutkuje niestety izolowaniem 

osób, które mają problemy i które często

bardziej niż pomocy lekarza potrzebują 

życzliwości i zrozumienia.  Towarzystwo do

walki z depresją wydrukowało nawet specjalną

broszurkę, w której jest mowa o przesądach

związanych z rozumieniem tego, czym jest 

depresja. Niestety z tej wiedzy prawie nikt

nie chce korzystać. Ludzie wciąż myślą, że

depresja to chandra i ma związek z pogodą,

brakiem pogody ducha i niepoukładaniem 

własnych myśli.  Dlatego łatwo oburzają się

na jej przejawy zamiast je rozumieć. Zdarzają 

się nawet lekarze, którzy z oburzeniem mówią-

"Jak to trzeba nie szanować życia, żeby myśleć

o samobójstwie!"  

      Pisałem już o tym, że kilku osobom 

o skłonnościach wyraźnie samobójczych 

i destrukcyjnych udało mi się pomóc i nie chcę

się powtarzać, ani być podejrzewanym o to,

że się tym chwalę, albo zgoła coś zmyślam. Tym 

bardziej przykre jest dla mnie, kiedy ktoś, jak 

ostatnio Lutana, podejrzewa, że myślę o życiu 

negatywnie i powinienem się psychicznie 

zresocjalizować tak, jakbym nie dość doceniał 

wartość życia, uwielbiał się "dołować"  i 

stawiać wymagania innym, a nie samemu sobie

i jakbym sam był winien opresji życiowych,

w jakich się czasem znajduję.  Do tego dodaje

teorię psychicznego przyciągania zdarzeń, 

którą psychologia od dawna traktuje z

ogromną rezerwą. Z tej teorii wynika np. 

że jeśli Janusz Korczak kochał dzieci, to

nikt go nie powinien za to z tymi dziećmi 

zmasakrować, bo dobro przyciąga dobro. 

     Gdybym nie szanował wartości

życia, to byłby mi obojętny los tych osób i

wolałbym nie robić sobie kłopotu (miałem

dostatecznie wiele swoich), a własne życie

zakończyłbym już dawno.

     Przykrość takich podejrzeń jest tym większa,

im bardziej uważa się taką osobę za życzliwą 

i serdeczną osobę, która robi to w najlepszej

w najlepszej wierze. Można jednak powiedzieć, 

że człowiek sam sobie jest winien, bo mu się coś 

wymknęło i wspomniał o samobójczych myślach 

- musiał więc się liczyć z pouczeniami, albo nawet 

z potępieniem.   

     Tego rodzaju trudności, jakie już dawno 

zauważyłem w komunikowaniu się ludzi

(kiedy emocje biorą górę) sprawiły, że zająłem 

się filozoficzną psychologią i wolę poznawać 

ludzką psychikę niż moralizować, czy teoretyzować 

na temat tego, jak uczynić drugiego człowieka

bardziej szczęśliwym z pożytkiem dla 

społeczeństwa. 

      Spośród pięciu największych pisarzy 

japońskich, którzy popełnili samobójstwo

w XX wieku, ze dwóch było po prostu chorych, a 

pozostali nadwrażliwi i zaniepokojeni upadkiem

kultury i rozkładem więzi społecznych.  Może 

jedynie jeden miał poglądy nihilistyczne, ale

był też poważnie chory. Ponieważ byli wybitnymi 

literatami, nie osądza się ich jak zwykłych 

ludzi.  Jak mógłbym potępiać np.  Kawabatę, 

który był i mądrzejszy i bardziej wrażliwy od

większości żyjących na świecie ludzi? Nawet, 

gdyby nie napisał ani jednego słowa, a mógłbym

go w jakikolwiek inny sposób poznać, nie

przyszłoby mi to do głowy...

     Ja jestem zwykłym człowiekiem,

nie jakimś literackim bogiem i moich utworów

nie czytają nawet uważnie, albo w ogóle

ich nie znają, osoby mi najbliższe. Dlatego

wszystkie te utwory niedługo znajdą się na

śmietniku. Moja wrażliwość i uzdolnienia nie 

są jakoś szczególnie wyjątkowe, ale staram się 

rozumieć życie i przeżywać je na ile potrafię 

w sposób autentyczny.  

      Stąd też, mimo szacunku dla życia,

uważam, jak stoicy, że "drzwi są otwarte" 

i każdy ma prawo opuścić życie, jeśli wydaje 

mu się ono niemożliwe do zniesienia (choć 

warto pamiętać, jak mylące mogą być takie 

odczucia i nie tracić nadziei)...i nikogo tym za 

bardzo nie zmartwi. (Ten dodatek na końcu 

zdania jest już mój, choć zdaję sobie sprawę, 

że nie każdy się z nim zgodzi). Nigdy jednak

nikogo nie namawiam do zakończenia życia

w ten sposób, a przeciwnie zrobiłem wiele,

aby tak się życie innych nie kończyło.

     Odziu czasami śmieje się z jakichś

moich autoportretów, zdjęć na których 

nie widać połowy twarzy, tonących w czerni 

i mówi (a raczej pisze): "Ja się ciebie nie 

przestraszyłem." 

     Tak właśnie też myślę - nie trzeba się bać 

ani mnie, ani tego, co piszę, nawet jeśli

czasem komuś wyda się to niepokojące.

A  przy uważniejszym czytaniu nie tak trudno

zauważyć, że nie jest moim celem obniżanie 

komuś nastroju. Mam wiele współczucia dla 

losu i cierpienia innych ludzi i nawet, kiedy 

piszę o rzeczach, o których inni nie mają 

odwagi pisać, nie jest to całkiem pozbawione 

sensu...