Czarna rozpacz

........

.........................zdjęcie nazumi13 "Czarna rozpacz"

       Pewien starożytny myśliciel uważał, że nikt nie
przekona go odwołując się do racjonalnych argumentów,
iż  n i e  powinien się zabić.  Ale równie dobrze można 
by powiedzieć, że nikt za pomocą racjonalnych argumentów
nie przekona nas o tym, że powinniśmy odebrać sobie
życie.  Można jedynie wykazać, że w pewnych sytuacjach
życia śmierć może okazać się  mniejszym złem niż dalsze 
istnienie, ale nie można dowieść, że jest nim zawsze. 
W tym duchu wypowiada się Hume w swym sławnym
eseju "O samobójstwie."  Usprawiedliwiał on, 
jak wiadomo, samobójstwo w pewnych sytuacjach, 
choć osobiście był jak najdalszy od myśli o nim.
    Ludzie jednak rzadko zabijają się pod wpływem 
racjonalnej decyzji. Najczęściej jest to skutek depresji 
lub innych przeżyć, nad którymi trudno mieć czasem 
kontrolę, a rozpacz nie jest wcale najbardziej 
niebezpiecznym z nich.  
    Choć Towarzystwo do Walki z Depresją przekonuje,
że jest to śmiertelna choroba i to jedna z najgroźniejszych,
osoby, które na nią chorują są często piętnowane lub
wykluczane, a jej objawy bagatelizuje się.     
    Z drugiej strony istnieje pewien pesymistyczny
nastrój życia, znany od czasów starożytnych i równie
żywy dzisiaj.  Teognis, czy Cioran wyrażają go w sposób
niezwykle sugestywny, choć określenie "niedogodność
narodzin", którym posłużył się autor "Sylogizmów 
rozpaczy" wydaje się być eufemizmem.  
    Paradoksalnie myśl o samobójstwie może mieć 
walor terapeutyczny. Kiedy pewna młoda dziewczyna 
po lekturze książki Ciorana próbowała popełnić 
samobójstwo, odpowiedział, że myśl o samobójstwie 
i pisanie o nim pozwala mu żyć. Ale dla wielu ludzi 
szczerość, z jaką o tych rzeczach pisał, była czymś 
ujmującym i pomocnym. 
    Przedtem egzystencjaliści starali się powiedzieć 
raczej, że każdy powinien rozważyć, czy żyć warto 
i świadomie wybrać życie (albo śmierć).  Nawet 
mężny Epiktet mawiał niegdyś podobno, że "Drzwi 
są otwarte" i każdy może wyjść z życia, zamiast 
narzekać na los. 
    Często uważa się samobójstwo za ucieczkę i słabość,
ale Schopenhauer np. słusznie zauważał, że pozbawienie 
się życia wymaga odwagi (choć często jest to raczej
rodzaj desperacji). To po części tłumaczy fakt, że 
skutecznie popełniają je raczej mężczyźni niż kobiety, 
choć robią to też dzieci. Psychiatrzy zwracają uwagę
na pospolity przesąd: "Ten, kto mówi o samobójstwie 
na pewno go nie popełni." Jest akurat zwykle dokładnie
odwrotnie. 
    Osobiście zdołałem "uratować" kilku niedoszłych 
samobójców, jedynie dlatego, że potrafiłem ich słuchać 
i poświęcać im swój czas. Jednak kiedy sam 
znalazłem się w podobnej opresji, spotkałem się jedynie 
z wykluczeniem i agresją ze strony osób, które 
uważałem za przyjaciół, a z obojętnością pozostałych.     
    Pesymizm nie musi wcale prowadzić do braku 
dzielności. Edelman, który chciał umrzeć z godnością, 
przeciwstawiając się eksterminacji, powiedział później
w jednej z rozmów: "Człowiek jest zły, a tam na górze
(w niebie) nikogo nie ma."  I nie dał się poprowadzić
na rzeź, choć oczywiście ci, którzy dali się poprowadzić,
robili to często nie tyle z nieświadomości tego, co
ich czeka lub lęku, ale pod wpływem pokory wobec okrutnego losu. 
     Zarzucano mi czasem, że niepotrzebnie przywołuję
podobne przykłady, bo przecież nie ma wojny, a
życie, jeśli nawet nie zawsze jest słodkie, jakoś 
płynie i nie potrzebuje Sokratesów, Buddów, ani 
Zbawicieli...To złudzenie.  Na świecie istnieje
niewyobrażalny ogrom cierpienia i wiele jest go
również blisko nas i w ten, czy inny sposób jesteśmy
za nie odpowiedzialni.  Mówi się o okrucieństwie,
egoizmie, zobojętnieniu, a rzadziej o tym, że  
cierpienia w ogóle nie zauważamy lub jesteśmy
w stanie widzieć tylko własne, albo nieświadomie
je powiększamy.  Radości innych też często nie
zauważamy, albo odnosimy się do niej z niejaką
zawiścią, czego nie zmienią entuzjastyczne reklamy
piwa.  Jak wiadomo pito je również obficie w
Bawarii za czasów Hitlera.
      Współodczuwanie cierpienia, ale w takim 
samym stopniu radości innych, wydaje mi się potrzebą 
bardziej naglącą niż odbieranie sobie życia, którego 
zresztą i tak niewiele mi pozostało. Staram się, na 
miarę skromnych możliwości, być człowiekiem 
wewnętrznie wolnym i twórczym, i być może pomagam 
innym w taki właśnie, niezauważalny często, sposób, 
choć chciałbym czasem móc pomóc inaczej (ulżyć
ich cierpieniu, zmniejszyć niepokój, podnieść
na duchu, zaspokoić jakieś materialne potrzeby).    
     Jedna z filozoficznych biografii Ciorana
przytacza jego szyderstwo z pojęcia "afirmacji."
Jego zdaniem prawda jest taka: Żyjemy
i nic na to (na cierpienie życia, własne i innych,
na jego przemijanie i zagładę oraz absurd)
nie możemy poradzić. Wypowiedziane przez
staruszkę słowa "Nic nie można na to poradzić"
stały się jego życiowym przesłaniem.  Choć
podobno, kiedy podłączono go w szpitalu do
kroplówki, wyrwał się w końcu i wolał umrzeć,
ale było to już wtedy, kiedy jego życia nie
można było uratować. 
     Napisałem kiedyś książkę o afirmacji,
a raczej na temat tego, co za nią w filozofii 
i religii uważano. W jakimś miejscu tej książki 
zauważam, że afirmacja jest czymś realnym 
jedynie dla naszych przeżyć, a nie jako pojęcie. 
     W przeciwieństwie do tego wybitnego 
sceptyka i pesymisty (w określeniu tym jest 
już zawarta pewna ironia) uważam, że można, 
bez popadania w fałsz i samooszukiwania
się, afirmować życie. Rozpacz jest utratą nadziei
na to, że zło, którego pragniemy uniknąć nas 
nie spotka.  Stoicyzm i niektóre inne znane 
koncepcje życia duchowego przekonują, że 
wystarczy zła nie nazywać złem, a przestanie nim 
ono być.  Próbuje się też na siłę szukać dobrych
stron w zjawiskach życia, które ostatecznie w 
ogóle ich nie mają. Ale to nie znaczy, że nasze
istnienie jest czymś pozbawionym sensu. 
     W filmie Allena "specjalista" od afirmacji 
popełnia samobójstwo i nie jest to jedynie żart. 
Może bywa tak, że człowiek, który bardziej
niż inni dostrzega wartość życia, zauważa też
często łatwiej, co jest mu wrogie lub, co w samym 
życiu jest destrukcją. Czy świadomość taka 
musi prowadzić do autodestrukcji?  Oczywiście
niekoniecznie...
     Moja osobista, chorobliwa podobno, ufność
wobec życia wyraża się najpełniej w tym, że
kiedy miało mnie spotkać ze strony innych 
ludzi coś złego, wierzyłem, że to się jednak nie 
wydarzy.  Podobnie, kiedy działo 
się coś dobrego, myślałem naiwnie, że nie
zostanie przez kogoś zniszczone. Myliłem się
najczęściej bardzo, choć oczywiście to, co 
mógłbym nazwać okrucieństwem, podłością
lub głupotą, zasługiwałoby czasem na inną 
nazwę.  Staram się ludzi nie potępiać, nie
wyśmiewam się z nich, ani nie ubolewam
nad tym, że nie są inni, niż są. O ile jest to
możliwe, staram się ich rozumieć...Ale nie
zawsze jest to możliwe. 
     Pies, którego się często bije lub poniża, 
staje się nieufny. Cieszę się, że jeszcze ludzi
nie gryzę, zwłaszcza, kiedy wyciągają do
mnie rękę i robią dla mnie coś dobrego...