Herbatka zen

      

      Pani Ogawa spała. Wszedłem w jej sen i powiedziałem: 

    - Mam ochotę na herbatkę zen. 

    Poruszyła się na posłaniu i ciężko westchnęła. 

    - Zamykaj zawsze drzwi. Nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie. 

   Podniosła się i przetarła oczy.

   - Tak. Miałam dziesięć lat, wracałam ze szkoły i nie zamknęłam drzwi, a wtedy on udusił mnie i utopił w wannie. Mama przypięła mi na drzwiach kartkę "Kiedy wracasz ze szkoły zawsze zamykaj drzwi", ale nie posłuchałam. Wiedziała, że nie zamykam. 

    - To straszne przeżycie. 

    - Miał osiemnaście lat. Nigdy przedtem czegoś takiego nie zrobił. Przystojny, podobno dobrze się uczył. Nie czytam gazet, ani nie korzystam z netu, ale ktoś, kto sam już nie żyje, zrelacjonował mi szczegóły śledztwa. Uważam, że dobrze robiłam, że nie zamykałam. Prawdopodobieństwo, że coś się stanie niewielkie, a dzieci, jak pewnie wiesz, często o czymś zapominają. Po co pozbawiać je chwil radości? Bardzo mi go szkoda, choć przez niego nie oglądam słońca. W kilka miesięcy później napadł na kogoś jeszcze raz, odnaleziono go i skazano na śmierć. Ale mnie to życia już nie przywróci. 

     - W moich myślach wciąż żyjesz. 

    - Inaczej byś do mnie nie przyszedł, prawda? - 

    - Przyszedłbym jak zawsze. 

    - Jestem już stara. 

    - Ale robisz wspaniałą herbatę. 

    -  Co myślisz o karze śmierci?

    - Nie odbierałbym nikomu życia, gdybym nie musiał kogoś przed śmiercią bronić. Kara śmierci nikogo nie odstrasza. W XVIII - wiecznej Anglii najwięcej kradzieży zagrożonych karą śmierci dokonywano w tłumie podczas publicznych egzekucji. A prawo można naginać jak się chce. Nie tylko w Trzeciej Rzeszy. Czytam porządek Kodaszim ("Świętości") z Miszny. Jest tam mowa o "wytępieniach" (Keritot). Gdybyś wiedziała za co groziła śmierć i to przez ukamienowanie. To odcięcie od wspólnoty, czy wytępienie później częściowo cedowano na Pana Boga - kara miała pojawić się po śmierci. W wielu krajach świata kara śmierci jeszcze jest, podobnie jak chłosta i ucinanie prawej ręki. 

    - Spinozysta i studiuje "Talmud"?

    - Nie nazywałbym tego studiowaniem. Rabinizm talmudyczny w odróżnieniu od chasydyzmu nie zajmuje mojej uwagi. Musiałem się go uczyć,  żeby opowiadać o nim studentom.  Nawet nie wiesz, jak było to dla mnie uciążliwe, ale wykład musiał być kompletny.   Doceniam wszelkie próby usystematyzowania prawa, ale podporządkowanie go w każdym szczególe normom religijnym raczej niż moralnym nie budzi mojej sympatii. Kara śmierci obowiązywała na przyklad za wykonywanie pewnych prac podczas Szabatu. 

     - Wracamy do Spinozy, który nie uznawał autorytetu Księgi. 

     - "Miszna" pierwotnie nie była Księgą. Był to przekaz ustny, który powtarzano sobie z pokolenia na pokolenie, a później dopiero spisano. Wiara w autorytet nie może jednak zastąpić prawdy. Gmina w Amsterdamie wyklęła Spinozę uroczystą klątwą, a przedtem próbowała przekupić,  a nawet zabić.  Żadnemu Żydowi nie wolno było zbliżać się do niego na odległość mniejszą niż cztery kroki, rozmawiać z nim, chwalić go, ani czytać jego dzieł. Rabin Morteira cenił Spinozę i chciał,  żeby był posłuszny. Taki intelekt mógłby się przydać wspólnocie. 

      - Byłeś spinozystą? 

      - W młodości, zanim jeszcze poznałem Zhuangzi i Laozi,  "Wierzyłem w Spinozę" jak Goethe, ponieważ jego metafizyka otwierała swobodną perspektywę na działanie Natury. Jednak zawsze obce mi były wszelkie "izmy", które zwalniałyby mnie z samodzielnego myślenia i odczuwania. W tym sensie nigdy nie byłem spinozystą,  ani później taoistą. Byłoby to absurdalne. Kiedy Spinoza pisze, że zabójcę należy uśmiercić jak wściekłego psa, to się z tym nie zgadzam. Kiedyś pies rzucił mi się do gardła, a jego właścicielka zaczęła go katować. Skatowała i uciekła, bo go nie zaszczepiła.  Przeżyłem, bo udało mi się zasłonić dłonią, ale ta tak bardzo spuchła, że ludzie wezwali pogotowie. Jestem prawie pewien, że ona go już wcześniej katowała. Nie usprawiedliwiam zbrodni, ale psychozy, ani psychopatii nie wyleczą hycle. Gdyby społeczeństwo było zdrowe, zbrodnie byłyby czymś rzadkim.  Humanitaryzm bywa czasem dziwny. W Rosji na przykład obowiązuje podobno prawo, które chroni kobiety. Jedna z nich, alkoholiczka, zabiła z żądzy zysku siedemnaście staruszek i skazano ją na 20 lat więzienia, bo to górna granica na jaką można skazać kobietę. Adwokat domagał się nawet złagodzenia kary. Niedługo wyjdzie na wolność. 

     - Przeżyła 20 lat w kolonii karnej? 

    - Ano przeżyła. Podobno zajęła się szydełkowaniem. Nie pamiętam dobrze, może nawet  skazano ją w końcu na 15 lat...Jest sporo argumentów przeciwko stosowaniu kary śmierci. Ale przecież nie o tym rozmawiamy. 

    - Nie o tym. Jako duch żalę się na mój los, ale nie żądam zemsty, pragnę tylko współczucia. Należy współczuć ofiarom, a nie ich katom, ale ja współczuję też temu, kto stał się zły. 

    - Współczuję ci o wiele bardziej niż temu, kto mówi, że nie wie, dlaczego cię zabił, albo komuś, kto mówi, że wykonywał tylko rozkazy, kiedy okrutnie kogoś dręczył. To jest całkowicie nieporównywalne...Jedynie ty mogłabyś mu wybaczyć, ale tego właśnie nie możesz. 

    - Jak widzisz mogę. Podobno nie wiedział, dlaczego musiał to zrobić i prosił, aby ktoś mu to wytłumaczył. Być może przedtem bardzo cierpiał, ktoś go krzywdził i tak powstał ten wewnętrzny przymus. 

     - Czy to znaczy, że próbujesz ożywić dziewiętnastowieczny pogląd, że o wszyskim decyduje środowisko, albo cechy wrodzone? 

    - Wciąż mam tylko dziesięć lat. Ale słyszałam o tym. Ożywić go się w moim przekonaniu nie da.   Ale, kiedy myślimy o sobie, szukamy tysiąca usprawiedliwień, a innym przypisujemy wolną wolę. Trudno mi sobie wyobrazić, że mogłabym robić to, co ten chłopak. Ale tym, co mnie przeraża, nie jest odstępstwo od normy, a brak litości dla ofiar. To, że złamał prawo jest mniej istotne, bo zgodnie z prawem mógłby mnie równie dobrze zamordować, gdyby prawo na to zezwalało, albo nakładało taki obowiązek. Kto miałby za złe SS- manowi, że zabił Żydówkę. 

     - A jednak myślisz jak osoba dorosła. 

     - Dokształciłam się w Cesarskim Uniwersytecie Zjaw. Przychodzimy na zajęcia w nocy.  Nie straszni są nam oprawcy, nekrofile, ani kanibale, ponieważ utraciliśmy swą fizyczność...Może jeszcze herbatki? 

     Ale czarka wypadła jej z rąk i stłukła się. 

     - Nie mam już siły. - wyszeptała, a jej głos drżał - Muszę się zdrzemnąć. A co myślisz o naszej rozmowie? 

     - Beznadziejna...bo nie ma nadziei na zmianę tego opresyjnego sposobu myślenia...Ale przynajmniej nikt z nas nie powiedział: "Musimy ich wszystkich zabić, zanim oni nas zabiją" i "Najlepiej zabić też ich dzieci", ani "Musimy kogoś pomścić, żeby przywrócić porządek moralny".

     - To wytępienie mi się nie podoba. W propagandzie hitlerowskiej przedstawiano Żydów jako istoty, które należy tępić, by nie zajmowały przestrzeni życiowej. Tak jak się tępi prusaki, albo pluskwy. Bez zbędnych emocji. Żydzi nie powinni nikogo tępić, bo są przecież ludźmi jak wszyscy pozostali i w ludziach powinni widzieć ludzi, w dzieciach dzieci, a w matkach matki...

     - Być może to tylko zbieżność słowna.  - zauważyłem - To, co nazywamy sumieniem jest jednak indywidualne i nie może być zastąpione lojalnością wobec stada, czy księgi. Zdając się wyłącznie na uznawane w danej społeczności normy, nie unikniemy patologii. 

     - Chyba jednak nie zasnę. Gdybym nagle znikła nie przejmuj się.  To przypadłość zjaw...