Uwolnienie, opowieść z czasów rzymskich

                                                     Flora/mozaika z Pompejów 

   To, co zabawne, jest czasem bardzo smutne i nie wiadomo, śmiać się z tego, czy płakać, a może przejść obojętnie...Nie wiadomo też, czy to, co dawno minione, minęło naprawdę. 

     - Zapewne wiesz, Secundusie, jak bardzo cię kocham, ale jestem niewolnicą, własnością mego Pana. Widzisz tę obróżkę?  Ktokolwiek mnie znajdzie winien mu mnie zwrócić.  Tak głosi napis, który na niej jest. Przeczytaj go!

      - "Fugi, tene me; cum reuocuueris me d. m. Zonino, accipe solidum".  

      - Przetłumacz mi go, proszę. 

      - "Uciekłam. Ujmij mnie. Kiedy zwrócisz mnie panu memu, Zoninowi, nie poskąpi ci pieniędzy." I cóż z tego, Leśna Pszczółko, jeśli będzie trzeba zabiję go!  

      - Nie możesz tego zrobić. Nie uczynił ci nic złego. Prawo jest prawem. Jestem jego własnością. 

      - A jak się u niego znalazłaś?

      - Przywiózł mnie z targu, na którym mnie kupił. Zaglądał mi w zęby jak osłu. A potem w domu wypróbował.  Byłam taka młoda. W dzień miałam pracować w polu, a wieczorem kłaść się z nim do łoża. Ale na szczęście wygadałam się, że umiem czytać i poniechał mnie. Chciał tylko, żebym czytała mu księgi, a do służby Afrodycie wziął sobie inną dziewkę służebną.  

      - Tym bardziej go zabiję!  To starzec?    

      -  Tak!  Ma już ze czterdzieści lat...Ale ta dziewczyna umarła. I zaczął mnie niewolić.  

      - Po trzykroć zasłużył na śmierć!  

      - Zwróć mnie, proszę. Będziesz bogaty!  

      - Jestem bogatszy niż ci się zdaje. Moim bogactwem jest cnota...Na pewno mu nie stoi!  Pomagasz mu?

      - Czytałam mu stoików, szczególnie Chryzypa. 

      - A co ten powiada? 

      - Że trzeba przyjąć własny los, skoro tak chcą bogowie i natura.  To, co nas spotyka, wyda się obojętne,  jeśli tylko zdobędziemy władzę nad naszymi wyobrażeniami.  Zdaje ci się, że jesteś spragniony, a to tylko wyobrażenie, że niezaspokojenie pragnień jest złem cię uwiera. Lękasz się śmierci, a to jedynie dlatego, że masz o niej fałszywy sąd. 

       - No to, niech temu Zoninowi obojętne będzie, czy go pozbawię życia. A co robisz na tym pustkowiu? 

       - Szukałam leśnej studni, żeby do niej skoczyć. Nie chcę dłużej żyć. Ale zlękłam się zbójów.  

       - Tknęli cię?  Zabiję ich!  

       - Zdążyłam się schować, ale ugryzł mnie wąż, który wypełzł spod kamienia, więc uciekłam tutaj. Nie wiem nawet, czy żyję, czy nie jestem marą? 

       - Uszczypnę cię! - 

       - Auuu!...

       - Nie jesteś!  Widać nie był jadowity.  Jest wiosna, kwitną kwiaty i w okół roztaczają swój urok. Smutno byłoby, gdybyś teraz umarła, Słodka Nimfo...I ja musiałbym umrzeć z tęsknoty. Mogę cię pocałować? 

       - Gdyby mój pan się o tym dowiedział, zajeździłby mnie na śmierć. 

       - Więc umrze jeszcze raz i długo będzie konał! 

       - Gorsza jest Pulcheria, jego małżonka.  Każe mi kiedy starzec zasypia, przychodzić do swej komnaty i opowiadać, co z nim robiłam.  Ciągle to samo, więc muszę coś wymyślać, żeby ukoić jej gniew. 

       - A kiedy się gniewa bija cię? 

       - Każe mi siebie wylizywać jak suka swe szczenięta, a później wracać do mojego pana.  

       - Zaiste, krótki będzie jej żywot! 

       - Porwiesz się na niewinną niewiastę?  To matrona. Ma cztery córki i jednego chłopca imieniem Lucjusz, których wychowuje w cnocie. Ten gagatek bez przerwy mnie podgląda. 

       - Pocałuj mnie, Floro!  - powiedział jeszcze zbliżając się do niej, ale Anite zaczęła się wykręcać i odmawiać mu tej niebiańskiej rozkoszy. Prawie potknęli się o przydrożny kamień.  Był to starty czasu nogą nagrobek położony na rozdrożu. Secundus odczytał napis. 

       - Heie situs sum Lemiso, quem numquam nisi mors feiniuit labore. 

       - Mors to śmierć? 

       - "Ja, Lemizjusz, tu leżę, gdyż śmierć nareszcie wytchnąć mi od pracy pozwoliła"...Ale musisz mnie pocałować!  Ty - pierwsza, a przysięgam, że ich zabiję.  

       - Skąd nauczyłeś się mej mowy? 

       - Od mego wyzwoleńca Agatona.  

       - Kochasz go? 

       - Nie tak, jak ciebie.  

       - Przecież prawie się nie znamy. 

       Odpowiedział z dumą, że znają się już od trzech godzin i że pokochał ją na sam jej widok, a Agaton jest miłym chłopcem, ale żyje z jego bratem. On zaś nigdy go nie tknie, bo go nie ciągnie do chłopców, co byloby oznaką zniewieścienia.  Najchętniej zaczarowałby ją i umieścił wśród jasnych gwiazd na niebie, żeby się do niej modlić oczami, ale przyćmiłaby wtedy Wenus. 

      - A ty co tutaj robisz? - spytała wybudzając go z rozmarzenia. 

      - To długa historia. Kochałem pewną niewiastkę, ale ta z zazdrości rzuciła na mnie czary i zamieniła w odyńca, a wtedy ugodził mnie pewien myśliwy. 

      - I co było dalej? Jak wróciłeś do obecnej postaci? 

      - Opowiem Ci innym razem. Czas nagli. - Ale jeszcze Cię nie spytałem...Twój pan zna dialekt koryncki, czy dorycki? 

      - Mój Pan nie rozumie tego, co czytam, ale chce słuchać mego głosu. Nie rozumie też tego, co do niego mówię, więc nigdy nie słyszy słowa "Nie". 

      - A Ty nie mogłaś się nauczyć naszej lingwy? 

      - Znam ją lepiej niż Ty, ale wolę się nie ujawniać. 

      - Jesteś niema, a czytasz. Skąd u tego parszywca drogocenne papirusy? 

     - Mówię tylko, że czytam, nauczyłam się go na pamięć wraz z innymi dziełami, kiedy byłam w Aleksandrii. Jak coś zapomnę, to sobie dopowiadam, on i tak się nie zorientuje. Mam ze sobą inny zwój - to chyba fragment jakiejś księgi podatkowej. 

    - Zabiję go! 

    - Który to już raz? 

    - I tę jego oślizłą Pulcherię. 

    - Nie musisz. 

    - I utnę...

    Zmierzch nadchodził i poczęli szukać jakiejś jaskini, żeby spędzić noc. Dziewczynę szybko zmorzył sen, ale Secundus nie mógł zasnąć. Złościło go, że była taka bezwolna wobec swego pana, a jemu stawiała opór. Nie mógł jej nawet pocałować. Chciał ją posiąść kiedy zapadnie w głęboki sen, ale co pewien czas  poruszała się pod pledem, jakby śnił się jej jakiś koszmar. Zresztą, gdyby ją posiadł, stałaby się dla niego tym, czym była dla owego starca. Odganiał więc tylko pająki, które wchodziły na jej twarz oświetloną światłem pochodni. Nawet go nie zdziwiło skąd to światło pochodzi dopóki w półmroku nie pojawił się ogromny cień. Była to postać znacznie większa od człowieka, a kiedy się nad nim pochyliła zobaczył, że ma tylko jedno oko pośrodku czoła. Zaraz jednak olbrzym znikł, a dziewczyna obudziła się. Patrzył na nią z przerażeniem. 

      - Dobrze spałaś? - spytał. 

      - Miałam śmieszny sen. Przyśniła mi się bajka Ezopa. Pewien poczciwiec, a we śnie byłam nim ja, żył sobie spokojnie wraz z rodziną, ale popadł w nędzę i nie widząc wyjścia z tej opresji chciał zakończyć życie samobojem. Schwycił więc miecz i udał się w odludne miejsce, gdzie zamierzał odebrać sobie życie. Ale po drodze napotkał głęboką jaskinię Cyklopa, którego akurat w niej nie było i odnalazł w niej złoto, które tamten  schował. Szybko radość z odnalezienia skarbu stała się silniejsza niż strach, zabrał więc złoto i szczęśliwy, że wydobył się z hańby pobiegł do rodziny i dzieci pozostawiając w jaskini miecz.  A kiedy pojawił się w niej Cyklop i zobaczył, że nie ma w niej złota, przebił się tym mieczem. Wtedy obudziłam się. 

      - Nie mogę uwierzyć! - zawołał Secundus - Wiesz, gdzie jesteśmy?  

     - W jaskini Cyklopa? - roześmiała się i klasnęła w dłonie.  

     - Przed chwilą tu był. Musimy uciekać!  

     - A gdzież jego trzoda? 

     Secundus schwycił Anite za rękę i poczęli biec w kierunku wyjścia. Jednak nagle pociemniało i zderzyli się głowami z ogromnym głazem, którym olbrzym je zastawił. Ogarnęła ich głucha rozpacz i po omacku wrócili na swoje miejsce, gdzie wciąż jeszcze płonęła pochodnia.  Kiedy usiedli Secundus objął Anite, bo było już całkiem zimno i wreszcie udało mu się skraść jej pocałunek. Dziewczyną wstrząsnął słodki dreszcz, ale powiedziała:

     - Słyszałeś może jak przebiegły Odys wydostał się podstępem z groty Polifema?  

     - Zabił go! 

     - Nie, mój głuptasku.  Upoił go winem i pozbawił  oka, a potem ze swymi towarzyszami przywiązał się do podbrzuszy baranów i kiedy ten odsunął kamień, chcąc stojąc u wrót wyłapać tych, których wcześniej nie pożarł, gładził tylko baranie grzbiety...Jest tu pochodnia, którą można wrazić w oko tego tutaj. Ale nie chciałabym go krzywdzić, bo jest na to boska kara. 

    - Nie chciałabyś go krzywdzić? Ma i nas pożreć? 

    - I jest jeszcze jeden kłopot. Zdaje się, że on nie ma baranów.  Czekajmy więc do świtu, a okaże się, co ma się okazać. 

    - Przenigdy!  Zabiję go!  

    Nie wiedzieć dlaczego dziewczynę ogarnął śmiech, którego nie mogła powstrzymać, póki Secundus nie otamował jej ust językiem.  Co zdarzyło się potem, nie będę opowiadał. Obudzili się połączeni w miłosnym uścisku i zobaczyli, że ktoś nad nimi stoi. Czekali z zapartym tchem, kiedy olbrzym ozwał się, a jego głos brzmiał łagodnie i dobrotliwie:

    - Zawarłem wnijście kamieniem, żeby nie niepokoiły was dzikie zwierzęta.  Macie tu pożywienie i dwie czarki wina. Pokrzepcie się, a kiedy będziecie gotowi, ruszcie w dalszą drogę, ja tymczasem idę na łąkę i wrócę pod wieczór. Jeśli chcecie, możecie jeszcze zostać, ale na wiosnę jest tak pięknie, że szkoda każdego dnia. Pracowałem niegdyś w kuźni Hefajstosa i wykuwałem pioruny dla Zeusa, ale zastąpili mnie młodzi i teraz rozkoszuję się samotnością na łonie natury. - 

     Powiedziawszy to odszedł, a kochankowie rzucili się ku misom. A kiedy już zaspokoili swój głód i wypili wino, rzekł Secundus: 

     - To podstęp!  Na pewno ta bestia zaczai się gdzieś na nas. Nie możemy się stąd ruszać, a kiedy powróci - zabiję go!  Gdybym chociaż miał miecz... 

     - Siedź tu sobie jak chcesz, ja idę!  Niemiła mi teraz śmierć, ale nie widzisz jaki to dobry człowiek! 

     - Człowiek! - wykrzyknął - Nazywasz go człowiekiem?  Nie pozwolę ci odejść!

     I tak spierali się ze sobą do wieczora, aż Cyklop ponownie się zjawił, a słysząc ich podniecone głosy powiedział: 

    - Cudowny dzionek!  Wierzajcie mi, nawet śmiertelników taki dzień może przyprawić o zawrót głowy.  Domyślam się jednak, dlaczego jesteście tak markotni.  Nie kłóćcie się!  Kłócić się znaczy nie kochać.  Czy wyjawicie mi powód waszego sporu? 

    - On mówi, że jesteś potworem. 

    - Bo jest!   

    - Nie obawiajcie się.  Ty jesteś dla mnie zbyt niepozorna, abym mógł cię niewolić, a gdybym was oboje wziął na ząb, to byłaby to dla mnie jedynie przekąska.  Nie myślicie chyba, że jestem tak niezrozumny i dziki.  

     - Jestem tego pewien i nie zwiedziesz mnie pięknymi słówkami!  Mnie pożresz, a ją będziesz miał dla siebie.  Zabiję cię przy pierwszej sposobności. 

     - Po drodze są inne jaskinie, gdzie możecie spędzić noc. Ruszajcie więc!  A ja się zdrzemnę.  Świeże powietrze upaja. 

     Kiedy olbrzym położył się i zaczął chrapać Secundus schwycił pochodnię, ale dziewczyna, kładąc mu dłoń na czułym miejscu, pociągnęła go ku wyjściu. Wieczór był upojny.  Poszli przed siebie i po jakimś czasie niebezpieczeństwo minęło.  Nic jednak nie trwa wiecznie i nagle usłyszeli szczekające psy i ujrzeli ludzi z pochodniami.  Ktoś powalił ich i związał. A przywódca tej czeredy przerwał milczenie: 

      - Widzę, że jest tu moje słodkie stworzenie. Anite, to ja, twój pan, Zonino!  Jakże się miewa moja własność?  

      Anite rozpłakała się:

      - Daruj mi Panie, bo nie wiedziałam, co czynię. Szukałam studni, żeby w nią wskoczyć, a potem poznałam tego...

      - Niewolnika? Rzucę go na pożarcie psom. 

      - On jest szlachetnie urodzony. To syn Publiusza Maximusa.  

      - Zabiję cię! - wykrzyknął młodzieniec. 

      -  Publiusza Maximusa, powiadasz. Znałem go dobrze. Jego przyrodzenie dorównywało jego cnocie. Jeśli nie kłamiesz, to i twój gach będzie miał spore membra virilis.  Chętnie rzucę na nie okiem. 

      Secundus nie chciał go odsłonić, ale zmuszono go do tego. 

      - Wątpię. - rzekł Zonino - Ale może się przestraszył.  Zrób z tym coś! - rozkazał Anite. 

      - O nie, mój Panie, niczego nie tknę. Mój przyrodzony wstyd nie pozwala mi na to.  Nie jestem publiczną dziewką.  Ale przysięgam, że był niemały. Większy od...

      - A więc przy świadkach przyznajesz się do zdrady niemowo?  - przerwał jej Pan. 

     - Zabiję cię!  - 

     - Dobrze, mój mały. Pokaż, że jesteś mężczyzną i synem swego ojca. Rozwiązać go i dać mu miecz! 

     Secundus pochwycił miecz, ale nie miał siły go utrzymać. 

      - On nie może dźwigać. - wyznała z troską dziewczyna. 

      - Dać mu sztylet! -  rozkazał Zonino i obnażył pierś. Ale jej kochanek nawet się nie ruszył.  

      - A potem spotkaliśmy jednookiego olbrzyma. - powiedziała Anite. 

      Zonino roześmiał się. 

      - Twój ojciec spłodził cię chyba po pijanemu.  Wiesz po czym poznałem, że jesteś jego synem? Po jej oczach!  

      Tego już Secundus nie wytrzymał i chciał wbić sobie sztylet prosto w serce, ale ktoś go ubiegł i mu go odebrał.  I wszystko wróciłoby pewnie do starego, a chłopak umarłby z tęsknoty w poczuciu hańby. Jednak Jowisz, w trójcy Jedyny, obudził ze snu drzemiący wulkan.  Uciekali w trwodze, ale pomylili kierunek i zamiast się oddalać, zbliżali się ku morzu, aż lawa i popiół pokryły ich ciała.  Secundus zdążył jeszcze pocałować Anite i tak zastygli w miłosnym uścisku, a ich miłość zwyciężyła śmierć. Rozpustnego starca spotkała zaś kara.  I jak tu nie wierzyć w boską opatrzność?  Deus ex machina to wspaniały wynalazek - inaczej opowieść ciągnęłaby się w nieskończoność. Dlatego i my bądźmy wdzięczni, że życie się kończy...