(Nie)zapomniany wykład

Przypominam sobie czasami mój niedawny wykład o europejskich religiach (włącznie z obecnym już dzisiaj w Europie islamem i buddyzmem), w którym sporo miejsca poświęciłem religijności greckiej...Tu bogini Demeter, odpoczywająca po poszukiwaniach uprowadzonej przez Hadesa do podziemnego świata Persefony. 

          Pierwsze dwa wykłady poświęciłem religioznawczym koncepcjom religii, trzeci - filozofii i psychologii religii w różnych jej postaciach (włącznie z krytyką religii), ale następne trzy dotyczyły już religii greckiej, a kolejny - rzymskiej z charakterystycznym dla niej synkretyzmem religinym.  Przygotowywanie tak poważnego wykładu pochłonęło morze czasu a zgodnie życzeniem Pani Prorektor miał on być na "najwyższym światowym poziomie." Pamiętam jak po jednym z wykładów, który kończył się przed dziewiątą wieczór, zjawiła się sprzątaczka, starsza już osoba, przeleciała szybko szmatką stoły i zaczęła mi opowiadać o swoich wakacjach nad morzem.  Z wielkim współczuciem odniosła się do faktu, że nigdzie nie odpoczywałem, ponieważ moja pensja była o wiele mniejsza niż jej...

       Wykład nie należał do łatwych. Wyjaśniać osobom do tego nieprzygotowanym treść Tory i Talmudu,  albo mistycznej kabały, czy różnicę między halachą a hagadą, jest rzeczą z pozoru tylko łatwą, podobnie jak objaśnać, czym się różni mały dżihad od wielkiego dżihadu, albo poszczególne wyznania protestanckie w kwestii tzw. sakramentów, chociaż słuchacze są przekonani, że Luter żył w XII w, a każdy muzułmanin to terrorysta.  Ale nie można całej faktografii "olać", także dlatego, że zdarzają się wśród nich wyjątkowo osoby o sporej wiedzy i zainteresowaniach, a także wyznawcy różnych religii.  Największa trudność polega na przedstawieniu doktrynalnych założeń religii i podstawowych wydarzeń z ich historii i wzajemnego oddziaływania tak, aby słuchacz nie utonął w powodzi faktów i miał jakąś orientację w całości problematyki, łącznie z tym, jak te poglądy wpływały na codzienne życie w Europie.  To podobno w miarę się udało.  (Byłem zresztą promotorem wielu prac magisterskich nawiązujących do jego treści). Starałem się unikać pokusy ideologizowania. Mój wykład był całkowicie bezstronny z jednym może"ideologicznym" wyjątkiem. Powiedziałem, że jak wszystko, co w kulturze ludzkiej cenne, religijne klejnoty, w postaci pięknych poczuć i myśli, podlegały rabunkowi, a same instytucje religijne padały ofiarą zachłanności swoich wyznawców (nie tylko kapłanów) i rozdzierających je konfliktów i były wykorzystywane dla doraźnych celów politycznych.  Wyraziłem też własne subiektywne przekonanie, że jedynym kryterium oceny wartości jakichś przekonań religijnych jest to, czy potrafią one budzić miłość do innych ludzi i unikają ich krzywdzenia, co niestety tak często miało w historii i współcześnie miejsce. Kwestią do szerszej niż to uczyniłem dyskusji byłby z pewnością autorytaryzm i humanizm przypisywany dość powszechnie religiom (jak wiadomo wykluczają się one wzajemnie). 

       Oczywiście miałem swoje ulubione tematy

jak te odnoszące się do nurtów mistycznych w różnych religiach -  takich jak orfizm,  sufizm, chasydyzm, czy zen.  Lubiłem swój wykład o związkach religijności greckiej z literaturą i mitologią grecką, o św.  Franciszku, teologii św. Augustyna i religii neoplatońskiej, o mądrości Chasydów i religijności kwakrów, o religioznawczej koncepcji przeżycia religijnego...I kilka innych. Mimo pragnienia zachowania obiektywizmu wykładowca musi mieć swój "fun", żeby nie zanudzić słuchaczy.  Niektórych i tak zanudzi, innych czasem oburzy.  Przekonania religijne częściej ludzi dzielą niż łączą a ateizm stał się też niestety pewną formą religii.  Odbiór wśród studentów bywał różny. Ktoś napisał w opinii, że jestem najlepszym wykładowcą, ktoś inny, że niewiele z mojego wkładu pojął, jeszcze inna osoba oburzyła się, że rzekomo indoktrynuję studentów w duchu religii katolickiej. Ta

ostatnia opinia do dzisiaj jeszcze mnie rozbawia, ponieważ mój wykład prowadzony był w duchu takiego samego szacunku dla wszystkich religijnych przekonań, o ile wyrażały one w moim poczuciu coś cennego. 

Odniosłem nieodparte wrażenie, że ludziom najtrudniej jest zrozumieć, że nie tylko ich własne wyobrażenia religijne mogą budzić w kimś czułość i głębokie przeżycia.  Dlatego wzruszyłem się nieco mówiąc o zabaweczkach malutkiego Dionizosa, którymi bawił się, zanim został rozszarpany.  Kobiety tak przeżywały śmierć Boga, że miały te dziecięce jego zabaweczki u siebie po domach...